Αγιος Μάξιμος ο Ομολογητής Πεύσεις και Αποκρίσεις και Ερωτήσεις και Εκλογαί διαφόρων κεφαλαίων απορουμένων

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΑ΄.

 

Τί ἐστι τό, "Συνέφερεν αὐτῷ, ἵνα μύλος ὀνικός περιτεθῇ ἐν τῷ τραχήλῳ αὐτοῦ, καί ῥιφῇ ἐν τῇ θαλάσσῃ, ἤ ἵνα σκανδαλίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν;"  

Ἀπόκρισις.  

Μικρούς, οἶμαι, λέγει τούς κατά διάνοιαν ἀφελεῖς, καί διά σμικρότητα νοός, μή δυναμένους διακρίνειν τά τῆς Προνοίας κρίματα. Ὅστις ἄν σκανδαλίσῃ τούς τοιούτους, συνέφερεν αὐτῷ Ἑλληνικῆς εἶναι μοίρας, οἵ δίκην ὄνου ἐν μύλωνι μόνῃ τῇ κινήσει τοῦ κόσμου ἐνίσχηνται· καί ἵνα ῥιφῇ ἐν τῷ πελάγει τῆς θαλάσσης· τουτέστιν ἐν τῇ συγχύσει τοῦ βίου. Τοῦτο δέ καί ὁ Ἀπόστολος Πέτρος βεβαιοῖ λέγων· Κρεῖσσον μή ἐπιγνῶναι τήν ὁδόν τῆς δικαιοσύνης, ἤ ἐπιγνόντας, εἰς τά ὀπίσω ἀνακάμψαι.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ   ΝΒ΄.  

Εἰς τί  λαμβάνεται ὁ Κάϊν, καί ὁ Ἄβελ;  

Ἀπόκρισις.  

Ὁ Κάϊν λαμβάνεται ἐπί τοῦ φρονήματος τῆς σαρκός· ὁ δέ Ἄβελ, ἐπί τοῦ πένθους, ἤγουν τῆς μετανοίας.    

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΓ΄.  

Τί ἐστι τό, "Μή μακαρίσῃς ἄνδρα πρό τελευτῆς αὐτοῦ;"  

Ἀπόκρισις.  

Καί κατά τό πρόχειρον τῷ πολλῶν νῷ διά τό ἄδηλον, καί τῆς ἀνθρωπίνης προαιρέσεως εὐόλισθον, οὔ χρή μακαρίζειν τινά, ἄχρι διά πάσης ἀρετῆς διελθών, ἀναντιῤῥήτῳ τέλει τήν ζωήν κατακλείσει. Πρός δέ τόν ὑψηλότερον νοῦν, ὁ ἀρξάμενος διά τῆς μετανοίας καί ἀσκήσεως, τό ζῶν ἐν αὐτῷ γήϊνον φρόνημα ταπεινοῦν καί ἀσθενῆ ποιεῖν, οὔπω μακαριστός, μέχρις ἀν διά τοῦ συντόνου τῆς ἀσκήσεως πόνου νεκρωθῇ καί συντέλειαν λάβῃ. Ὁ γάρ τοιοῦτος μακάριος, ὡς τῷ Χριστῷ συναποθανών διά τῆς κακῶν ἀπραξίας, καί συνανιστάμενος πάλιν διά τό ὕψος τῶν ἀρετῶν. Τοῦτο γάρ καί ὁ Ψαλμῳδός σημαίνει λέγων· Μακάριοι οἱ ἄμωμοι, οἱ καθαροί δῆλον ὅτι κακίας· οἱ πορευόμενοι ἐν νόμῳ Κυρίου· οἱ διά τῶν ἀγαθῶν πράξεων ὁδεύοντες.    

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΔ΄.  

Τί δηλοῖ τό, "Ἐάν διώκωσιν ὑμᾶς ἐκ τῆς πόλεως ταύτης [vulg. ἐν τῇ πόλει ταύτῃ], φεύγετε εἰς τήν ἄλλην;"  

(828) Ἀπόκρισις.  

Αἱ πόλεις ἐπί φρουρᾶς καί ἀσφαλείας καί φυλακῆς τιμίων εἰσί. Πόλις οὖν ἐστι κατά τόν τῆς ἀλληγορίας τρόπον, ἡ ἐκ διαφόρων τρόπων ἐπινοουμένη ἄσκησις οἷον, ἐγκράτεια οἴνου, βρωμάτων ἀποχή, ἐπιτεταμένη ἀγρυπνία, καί τά τοιαῦτα, ἅτινά εἰσι φρουρά καί ἀσφάλεια. Ἐάν οὖν διώκωσιν ἡμᾶς οἱ δαίμονες, ἀπό ἑνός τούτων, τύφον ἤ κενοδοξίαν διά τοῦ τοιούτου τῆς ἀσκήσεως εἴδους προσάγοντες, κρεῖττόν ἐστιν ὑποχωρεῖν τῆς τοιαύτης δοκούσης εἶναι ἀκριβεστέρας ἀγωγῆς, ἵνα μή εἰς ὑπερηφανίαν ἐμπέσωμεν, καί φυγεῖν εἰς ἄλλην ἀκενόδοξον ἀρετήν, μέχρις ἄν ὁ τῆς ἀπαθείας ἔλθῃ λόγος. Ἤ καί ἄλλως, πόλεις λέγει τάς ἀνθρωπίνας ψυχάς. Ἐπί γάρ ταύτας οἱ ἀπόστολοι παρά τοῦ Σωτῆρος πεμπόμενοι, ἀπό μέν τῶν ἀναξίων ἑαυτούς κρινόντων ἀπελαθέντες, εἰς ἑτέρων ψυχάς μετοικίζονται, δεκτικάς τῆς αὐτῶν διδασκαλίας γεγενημένας· καί τάς τοιαύτας πόλεις τοῦ Ἰσραήλ, οὐ μή τελέσωσιν ἀληθῶς ἐνδημοῦντες αὐταῖς· καί πῆ μέν εἰσοικιζόμενοι· πῆ δέ, ἀπ᾿ αὐτῶν διωκόμενοι, ἕως ἄν ἔλθῃ ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου κατά τήν ἔνδοξον αὐτοῦ παρουσίαν τά πάντα πληρῶν.  

   

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΕ΄.  

Πῶς καί, "Ἡ ἐλεημοσύνη εἰς σταθμούς, κατά τόν ἅγιον Ἠσαΐαν;" Οὐδέ γάρ τι ἀγαθόν ἄκριτον, εἰ κἄν ἐν τοῖς τῷ ἀμπελῶνι ἔδοξεν.  

Ἀπόκρισις.  

Ἐάν σταθμίζεται ἡ ἐλεημοσύνη τοῦ Θεοῦ, καί περιγράφεται, εἰκότως. Μᾶλλον οὖν τοῦτο χρή ὑπολαμβάνειν, ὅτι ὥσπερ ἔχομεν δύναμιν ὀπτικήν καί ἀκουστικήν καί ἀναπνευστικήν, οὐχ ὅλον εἰσδεχομένας τόν ἀέρα, ἤ τό φῶς, ἤ τήν φωνήν, ἐπεί οὐκ ἄν ἄλλῳ ὑπελείφθη ἡ ἐκ τούτων μετοχή, ἀλλά κατά τήν ἀναλόγως προσοῦσαν δύναμιν ἑκάστῳ μετέχει· οὕτω καί ἡ τοῦ Θεοῦ ἐλεημοσύνη κατά τήν ἑκάστου τῶν ὑποκειμένων διαθέσεων ποιότητα, καί τήν ἄφεσιν καί τήν χάριν δίδωσιν. Οἷον, τελείως τις μετενόησε· τελείως καί ἀφίεται· ὡσαύτως καί ἐπί τοῦ ἀγαπῶντος.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΣτ΄.   

Τί ἐστι τό ἐν τῷ Ἔσδρα λεγόμενον, "Φοβέρισον αὐτούς ἐν νόμῳ Κυρίου;"  

Ἀπόκρισις.  

Τό φοβέρισον εἴρηται, ἀντί τοῦ, Κατάπληξον αὐτούς· οὐκ ἐκ τῶν ἐπηγγελμένων ἀγαθῶν, ἀλλ᾿ ἐκ τῶν ἠπειλημένων φοβερῶν. Δουλικόν γάρ τοῦτο, καί Ἰουδαίοις ἁρμόδιον      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΖ΄.  (829)  

Τί ἐστιν, "Ὅπλον ἐν φόβοις νυκτερινοῖς, ἀνάπαυσις κόπων ἡμερινῶν;"  

Ἀπόκρισις.  

Νύκτα ἐκάλεσε τάς τοῦ ἐχθροῦ κεκρυμμένας δολεράς προσβολάς· ἡμέρας δέ, τούς ὁμολογουμένους καί ἐν φανερῷ πειρασμούς. Ὁ οὖν τήν ἕξιν τῆς θείας γνώσεως εἰληφώς, καί μηδέν ἀγνοῶν τῶν τοῦ ἐχθροῦ νοημάτων, οὐ φοβεῖταί τι τῶν κεκρυμμένων τοῦ ἐχθροῦ προσβολῶν. Φόβος γάρ οὐδέν ἕτερόν ἐστιν ἤ προσδοκωμένων κακόν. Ἀλλά μήν καί ἀνάπαυσιν ἡγεῖται, τούς ὑπέρ τῶν ὡμολογημένων πειρασμῶν πόνους, διά τήν ἐγγινομένην ἐκ συμπλοκῆς πρός αὐτούς δοκιμασίαν, καί τήν ἐλπιζομένην ἐκ ταύτης μακαρίαν ἐκδοχήν τοῦ στεφάνου τῆς ἀφθαρσίας.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΗ΄.  

Τί ἐστι τό ἐν τῷ ἑβδομηκοστῷ πέμπτῳ ψαλμῷ εἰρημένον, ὅτι "Ἐνθύμιον ἀνθρώπου ἐξομολογήσεταί σοι καί ἐγκατάλειμμα ἐνθυμίου ἑορτάσει σοι;"  

Ἀπόκρισις.  

Ἡ μέν ἑορτή, εὐφραινομένων ἐστίν· ἡ δέ ἐξομολόγησις, ἐταζομένων. Καί τό μέν ἐστι λύπης· τό δέ χαρᾶς. Τοῦτο οὖν λέγει, ὅτι ἐν τῇ κρίσει ἀντισηκούμενον τό παροδικόν καί ἀτελές τοῦ ἀγαθοῦ ἐνθυμήματος, (832) τῷ μονίμῳ καί ἀπηρτισμένῳ ἐνθυμήματι τό πλέον ἔχει· τό μέν γάρ, ἐξετάζεται· τό δέ, ἑορτῆς καί χαρᾶς γίνεται πρόξενον.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΘ΄.  

Τί ἐτυμολογεῖται γαστριμαργία;  

Ἀπόκρισις.  

Οὐδείς οὔτε γραμματικῶν οὔτε ῥητόρων ἐμνημόνευσεν. Ἀριστοτέλης δέ ἐν τῷ Περί ζώων μέμνηται ζώου, μαργοῦ λεγομένου, ὅπερ γεννᾶται ἀπό σήψεως, μεταξύ τῆς γῆς καί τοῦ ὕδατος. Καί ἀφ᾿ οὗ γεννηθῇ, οὐ παύεται γηϊφαγοῦν, ἕως ἐκτρυπῆσαν τήν γῆν, εἰς τήν ἐπιφάνειαν ἔλθῃ· καί ἐλθόν, θνήσκει τρεῖς ἡμέρας· καί μετά τρεῖς ἡμέρας ἔρχεται νέφος βροχῆς, καί βρέχει ἐπάνω αὐτοῦ, καί ἀναζῇ μηκέτι ἀειφάγον ὄν. Καί ἐκ τούτου οἶμαι τούς ἀρχαίους φιλοσόφους ὁρμηθέντας τούς πολυφάγους γαστριμάργους ἀποκαλέσαι. Δύναται δέ τις εὐσεβῶς τοῖς οὖσιν ἐπιβάλλειν εἰδώς, καί κατά πνευματικήν θεωρίαν ἐκλαβεῖν τά εἰρημένα. Πᾶν γάρ πάθος ἀπό σήψεως γεννᾶσθαι πέφυκε· καί ἐπειδάν γεννηθῇ, οὐ παύεται ἐσθίον τήν ὑποστήσασαν αὐτό καρδίαν, ἕως ἄν διά τῆς γνωστικῆς ἕξεως εἰς φανέρωσιν ἔλθῃ. Καί ἐλθόν θνήσκει ταῖς τρισί δυνάμεσι τῆς ψυχῆς. Καί οὕτως ἡ χάρις τοῦ Πνεύματος, ὡς διά νέφους τῆς διδασκαλίας ἐπιφανεῖσα, σταλαγμούς δίδωσι γνώσεως, καί ζωοποιεῖ· οὐ κατά τήν προτέραν ἐμπαθῆ ζωήν· ἀλλά κατά τήν ἐνάρετον καί Θεῷ οἰκείαν.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Ξ΄.  

Τίς ἡ παραβολή τῶν ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ μισθωθέντων ἐργατῶν εἰς τόν ἐμπελῶνα; καί τίς ἡ ἀνισότης;  

Ἀπόκρισις.  

Ἡ τοῦ Θεοῦ κρίσις, οὐ κατά χρόνον καί σῶμα γίνεται, διότι καί ἡ ψυχή ἄχρονος καί ἀσώματος οὖσα, διά τό μή κατά χρόνον τήν αὔξησιν καί τό πέρας δέχεσθαι, ἀχρόνως δέ τάς κινήσεις τῆς διαθέσεως ποιεῖσθαι. Καλόν δέ ἐν ὑποδείγματι διασαφῆσαι τά λεγόμενα. Πολλάκις ἔστι τις ἑβδομήκοντα χρόνους ἔχων ἐν τῷ μονήρει βίῳ· ἄλλος δέ, μίαν ἡμέραν. Ἐπειδή δέ ὁ τοῦ ἐπαγγέλματος σκοπός ἐστιν, ἵνα τῆς πρός τά ὑλικά προσπαθείας καί σχέσεως ἀνασπάσας τήν ψυχήν, ὅλην μετενέγκῃ πρός τόν Θεόν· (833) ὁ οὖν ἑβδομήκοντα ἔτη ἔχων, οὐδ᾿ ὅλως περί τῆς τοιαύτης ἀπαθείας μεριμνήσας ἐτελεύτησεν· ὁ δέ μίαν ἡμέραν ἔχων, πᾶσαν αὐτοῦ τήν πρός τά ὑλικά ἐμπαθῆ διάνοιαν ἀνασπάσας, ὅλην τε τῷ Θεῷ ἐγκολπώσας ἐτελειώθη. Ἐν τῇ γενομένῃ ἐν τῇ κρίσει διανομῇ, ὁ μέν ἀξίως τόν μισθόν λαμβάνειν, ὡς εἰς πέρας τόν σκοπόν τοῦ ἐπαγγέλματος ἀγαγών· ὁ δέ κατά χάριν, καί μόνον ὑπέρ οὗ τόν τῆς ἀσκήσεως ὑπέμεινε κόπον.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΞΑ΄.  

Τίνος χάριν μετά δέκα ἡμέρας τῆς ἀναλήψεως τοῦ Κυρίου, τό Πνεῦμα κατῆλθεν.  

Ἀπόκρισις.  

Φασί τινες τῶν τά θεῖα πεπαιδευμένων, ὅτι ἐπειδή ἐννέα τάξεις κατά τόν Διονύσιον τόν Ἀρεοπαγίτην αἱ ἀγγελικαί δυνάμεις εἰσίν, ἀνιών κατά τό ἀνθρώπινον ὁ Κύριος (κατά γάρ τό θεῖον πάντα πληροῖ), ἑκάστῳ τάγματι μίαν ἡμέραν ἀπένειμεν, ἀπό τῆς ἐσχάτης ἕως τῆς τελευταίας. Ἐδέοντο γάρ καί αὗται τῆς τοῦ Κυρίου πρός αὐτάς ἐπιδημίας. Ἐν αὐτῷ γάρ, κατά τόν Ἀπόστολον, ἀνακεφαλαιώθη, οὐ μόνον τά ἐπί τῆς γῆς, ἀλλά καί τά ἐν οὐρανῷ· καί μετά τοῦτο ἐνεφανίσθη τῷ Θεῷ καί Πατρί· καί οὕτως τό Πνεῦμα κάτεισι. Ἔστι δέ θεωρῆσαι τό προκείμενον καί κατ᾿ ἄλλον θεωρίας τρόπον. Ἐπειδή γάρ ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος, ἐν ταῖς αὐτοῦ δέκα ἐντολαῖς ἐγκέκρυπται· σωματοῦται δέ ἐν ἡμῖν, συγκαταβαίνων ἡμῖν διά τῆς πράξεως· αὖθίς τε ἀνάγει ἡμᾶς διά τῆς γνώσεως, ὑψῶν ἡμᾶς μέχρις ἀνέλθωμεν εἰς τήν πάντων ὑψηλοτέραν τῶν ἐντολῶν, τήν λέγουσαν, Κύριος ὁ Θεός σου, Κύριος εἷς ἐστιν· ὅτε γοῦν ἐκ πάντων ἀφεθείς, μᾶλλον δέ, πάντα ἀφείς ὁ ἡμέτερος νοῦς, εἰς αὐτόν τόν Θεόν καταλήξῃ, τότε τάς πυρίνας γλώσσας δέχεται,  Θεός κατά χάριν γινόμενος.  

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΞΒ΄.  

Τί δηλοῖ, "Σπάνιον εἰσάγαγε τόν πόδα πρός τόν σεαυτοῦ φίλον, μήποτε πλησθείς σου μισήσῃ σε;"  

Ἀπόκρισις.  

Φίλον ἐνταῦθα τό σῶμα ἡμῶν λέγει, διά τήν πρός αὐτό φυσικήν ἕνωσίν τε καί στοργήν. Παραινεῖ οὖν ὁ Λόγος, τήν περί τό σῶμα πρόνοιαν μή πεφορτισμένην ποιεῖσθαι, ἀλλά μόνῳ τῷ τῆς ψυχῆς ἴχνει τήν αὐτοῦ πρόνοιαν ποιεῖσθαι· καί τοῦτο δέ σπανίως, μήποτε τήν ἀνάπαυσιν αὐτοῦ περί πολλοῦ ποιουμένου σου, τά τῶν ἐχθρῶν καί μισούντων ἐν σοί ἐνδείξηται.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ    ΞΓ΄.  

Τί σημαίνει ἡ κατά τόν νόμον περί ἀγνοίας τοῦ φόνου νευροκοπουμένη ἐν τῇ φάραγγι δάμαλις;  

Ἀπόκρισις.  

Σημαίνει διά τούτων τό πνευματικόν βούλημα τῆς (836) τῆς Γραφῆς, ὅτι οὐ μόνον περί τῶν προδήλων ἁμαρτημάτων χρή δεδοικέναι, ὡς μέλλοντας ὑπέρ αὐτῶν διδόναι δίκην, ἀλλά καί ὑπέρ τῶν ἀγνώστως ἡμῖν πραττομένων, δεδοικότας ἀεί τήν δάμαλιν, τουτέστι, τήν σάρκα ἡμῶν νευροκοπεῖν ἐν τῇ φάραγγι τῆς ἐγκρατείας καί τῆς ἀσκήσεως. Διά τοῦτο δέ τήν δάμαλιν ζῶσαν κατελίμπανον, ἵνα καί ἡμεῖς μάθωμεν, μή τό σῶμα ἀποκτένειν, ἀλλά τάς ἐπανισταμένας ἡδονάς νευροκοπεῖν καί δαμάζειν .     

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΞΔ΄.  

Τί σημαίνει ὁ παραλυτικός διά τῆς στέγης ὑπό τεσσάρων χαλώμενος, καί εἰ δυνατόν κατά τήν ἱστορίαν ἀποστεγασθῆναι τόν οἶκον;      

Ἀπόκρισις. (837)  

Κατά μέν τήν ἱστορίαν, πάντως ἀπεστεγάσθη ὁ οἶκος· ἐπειδή οἱ τῶν τόπων ἐκείνων αὐτόπται γενόμενοι, φασί τάς στέγας τῶν οἴκων, ἀπό λίθου κισήρου εἶναι ἐλαφροτάτους, ὥστε τόν ἀποστεγάσαι βουλόμενον, εὐκόλως καί συντόμως δύνασθαι τοῦτο ποιεῖν. Κατά δέ τόν τῆς ἀναγωγῆς τρόπον, παραλυτικός ἐστι, πᾶς νοῦς ἐν ἁμαρτίαις νοσῶν, καί μή δυνάμενος διά τῆς φυσικῆς θεωρίας (αὕτη γάρ ἡ θύρα) ἰδεῖν τόν λόγον· διά δέ τῆς πίστεως ἀποστεγάσας τό κάλυμμα τῆς παχύτητος τοῦ νομικοῦ γράμματος, διά τῶν τεσσάρων χαλᾶσαι ἐκ τοῦ ματαίου ὕψους, πρός τόν ἑαυτόν κενώσαντα Λόγον, καί τῇ πίστει καί τῇ πράξει λαμβάνει τήν βάσιν.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΞΕ΄.  

Τίνος χάριν καταγελωμένου Ἐλλισαίου τοῦ προφήτου ἐκ τῶν παίδων, ηὔξατο, καί ἐξῆλθον ἄρκοι, καί ἀνώρυξαν [ἀνέῤῥηξαν] μβ΄ παῖδας;  

Ἀπόκρισις.  

Φασί τινες μή εἶναι Ἰσραηλίτας τούς παῖδας, ἀλλ᾿ ἐκ τῶν ἀλλοφύλων· καί οὐχί παῖδας τῇ ἡλικίᾳ, ἀλλά τῇ φρονήσει. Ἐπεί οὖν ἤκουον τόν προφήτην πολλά σημεῖα ποιοῦντα, καί οὐκ ἐπίστευον, ἀλλά κατεγέλων αὐτοῦ· παρῆσαν δέ τινες μή κοινωνοῦντες τῆς ματαίας αὐτῶν γνώμης· ἵνα οὖν μή οὗτοι βλάπτωνται, καί τό βλάσφημον εἰς Θεόν ἀνατρέχῃ, ἐπεξῆλθεν αὐτοῖς ὁ Θεός. Κατά δέ τήν θεωρίαν, πᾶς νοῦς κατά τόν Ἐλισσαῖον φαλακρός, τουτέστι καθαρός ὑλικῶν νοημάτων, ἐν τῇ ἀναβάσει τῆς γνώσεως, πολλά ὑπό τῶν λογισμῶν τῶν περί τά αἰσθητά, καί τήν ὕλην καί τό εἶδος, καταγελᾶται· τεσσαράκοντα δηλοῦντος τά αἰσθητά· ὕλη δέ καί τό εἶδος προστιθέμενα, ἀποτελεῖ τόν τεσσαράκοντα δύο ἀριθμόν. Σκώπτεται οὖν ἐκ τῶν τοιούτων λογισμῶν ὁ νοῦς, πρός τό εἰς ὄκνον αὐτόν ἐμβληθῆναι πρός τήν ἀρετήν. Τούτους οὖν δι᾿ εὐχῆς ἀναιρεῖ, καί διά τῶν ἄρκων, τουτέστι δι᾿ ἡδονῆς καί ἐπιθυμίας· κατ᾿ ἀντιστροφήν γάρ ἐπί τό κρεῖττον μεταχειριζόμενα τά τοιαῦτα πάθη, ἀποκτένουσι τούς λογισμούς τούς ἐμπαίκτους.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΞΣτ΄.  

Πῶς ὀφείλομεν νοεῖν τήν περί συντελείας τοῦ Υἱοῦ ἄγνοιαν;  

Ἀπόκρισις.  

Διπλῆ τίς ἐστιν ἄγνοια· ἡ μέν διαβαλλομένη, ἡ δέ, ἀδιάβλητος· καί ἡ μέν ἐφ᾿ ἡμῖν ἐστιν, ἡ δέ, οὐκ ἐφ᾿ ἡμῖν. Καί ἡ μέν διαβαλλομένη καί ἐφ᾿ ἡμῖν, ἡ περί τήν ἀρετήν καί εὐσέβεια ἄγνοια· (840) ἡ δέ ἀδιάβλητος καί οὐκ ἐφ᾿ ἡμῖν ἐστιν, ὅσα θελόντων ἡμῶν γινώσκειν οὐ γινώσκομεν· οἷον τά πόῤῤω γινόμενα, τά μέλλοντα γίνεσθαι. Εἰ οὖν ἐν τοῖς ἁγίοις προφήταις διεγινώσκετο τά πόῤῥω καί οὐκ ἐφ᾿ ἡμῖν, χάριτι, πῶς οὐχί μᾶλλον πάντα ἠπίστατο ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, καί δι᾿ αὐτοῦ τό ἀνθρώπινον, οὐ φύσει, ἀλλ᾿ ἑνώσει τῇ πρός τόν Λόγον; Ὥσπερ γάρ σίδηρος πεπυρακτωμένος, πάντα τά ἰδιώματα τοῦ πυρός ἔχει· φωτίζει γάρ καί καίει· οὐ μήν φύσει ἐστί πῦρ, ἀλλά σίδηρος· οὕτω καί τό ἀνθρώπινον τοῦ Κυρίου, καθό μέν ἡνώθη τῷ Λόγῳ, πάντα ἠπίστατο, καί τά θεοπρεπῆ ταῦτα ἐν ἑαυτῷ διεδείκνυτο· καθό δέ φύσις ἀνθρωπεῖα ἐν αὐτῷ οὐχ ἥνωτο, λέγεται ἀγνοεῖν.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΞΖ΄.  

Τί σημαίνει τό μοναχικόν σχῆμα, καί πρό τούτου, τίς ἡ ἀπόκαρσις τῶν τριχῶν;  

Ἀπόκρισις.  

Ὥσπερ πάντων τῶν ἐν τῷ σώματι μελῶν ἡ κεφαλή προτερεύει, οὕτως καί ἐν τῇ ψυχῇ ὁ νοῦς κεφαλῆς τύπον ἔχει. Τοῦτον οὖν ἀποκείρειν δεῖ, πάντων τῶν κοσμικῶν νοημάτων. Τό δέ κολόβιον, (841) ἐπειδή τό μέν ὅλον σῶμα σκέπει, μόνας δέ τάς χεῖρας γυμνοῖ, σημαίνει ὡς χρή τήν ἠθικήν φιλοσοφίαν ἐνδεδύσθαι, ἀφῃρημένην τάς πρακτικάς τῆς ἁμαρτίας ἐνεργείας· καί ὡς χρή ταύτην ἐπικεῖσθαι ἀεί ἐπί τε δυνάμει καί ἐνεργείᾳ. Ἡ γάρ δύναμις τῆς ἀντικειμένης τοῦ πονηροῦ δυναστείας ἐστί, κατά τόν Ἰώβ, ὑπό ὀμφαλοῦ γαστρός· καί αἱ ψυχαί κατά τόν μακάριον Δαβίδ, πληροῦνται τῶν δαιμονικῶν ἐμπαιγμάτων. Ἐμπαίγματα δέ εἰσιν, αἱ διάφοροι τῆς πορνείας ἐνέργειαι. Ὁ δέ ἀνάλαβος, ἐπειδή καί ἐμπρός καί ὀπίσω τόν σταυρόν ἔχει, σημαίνει ὅτι χρή, κατά τόν Ἀπόστολον, μή μόνον σταυρωθῆναι ἡμᾶς τῷ κόσμῳ, ἀλλά καί τόν κόσμον ἡμῖν· ἵνα φευγόντων ἡμῶν τόν κόσμον, μηδέν ἐμπόδιον ἔχωμεν, μηδέ τῇ πρός αὐτόν σχέσει διά τῆς ἐπιφαινομένης ἀπάτης ἐγκρατηθῶμεν· μήτε δέ πάλιν τῶν ὄπισθεν διωκόμενοι ἐκ τοῦ κόσμου ἐκ τῶν ἀκουσίων πειρασμῶν, ὑπενδώσωμεν τοῦ τόνου τῆς εὐσεβείας· ἀλλ᾿ ἀναίσθητοι καί νεκροί διαμείνωμεν, πρός τε τά ἀκούσια καί τά ἑκούσια πάθη. Τό δέ κουκούλιον δηλοῖ, τήν φρουροῦσαν καί σκέπουσαν τόν νοῦν ἡμῶν χάριν τοῦ Θεοῦ. Ὁ γάρ ἀποκειράμενος τά τοῦ κόσμου νοήματα, τήν περικεφαλαίαν δέχεται τοῦ σωτηρίου. Τά δέ σανδάλια, τοῦτον ἔχει τόν λόγον. Ἐπειδή ἐκ νεκρῶν δερμάτων εἰσί, μικρῷ δέ μέρει τοῦ σώματος ὑπόκεινται, τόν αὐτόν τρόπον, ᾗπερ τό ὅλον σῶμα πρός τά ἴχνη τοῦ σανδαλίου ἔχει, οὕτω χρή  τήν ψυχήν τῷ σώματι κεχρῆσθαι, καί τοῦτο νεκροῦν τῷν παρά φύσιν παθῶν. Τό δέ περιβόλαιον, ἐπειδή τετράγωνόν ἐστιν, ἐκ τεσσάρων δέ στοιχείων καί ὁ κόσμος, σημαίνει ὅτι χρή περιβεβλῆσθαι ἡμᾶς τήν φυσικήν θεωρίαν, ὥστε μή πρός αἴσθησιν καί πάθη τά ὁρώμενα βλέπειν, ἀλλά διά τοῦ ἐν αὐτοῖς λόγου, πρός τόν τούτων δημιουργόν ἀνάγεσθαι. Τό δέ τήν ἀριστεράν χεῖρα παραγυμνοῦσθαι, σημαίνει ὅτι χρή τάς ἀγαθάς πράξεις ἐν ἡμῖν προφαίνεσθαι, κατά τόν τοῦ Σωτῆρος λόγον, ὅπως ἴδωσιν οἱ ἄνθρωποι τά καλά ἡμῶν ἔργα, καί δοξάσωσι τόν Πατέρα ἡμῶν τόν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Τό δέ μαῦρα τά ἐνδύματα εἶναι, σημαίνει ὅτι χρή ἡμᾶς ἀφανεῖς εἶναι τῷ κόσμῳ, ὡς τό πολίτευμα ἔχοντας ἐν οὐρανῷ. Εἰ δέ τις τό παλλίον τετράγωνον ὄν, καί εἰς τάς γενικάς τέσσαρας ἀρετάς ἐκλάβοι, τοῦτο εἰκότως οὐχ ἁμαρτήσεται.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΞΗ΄.  

 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .  

Ἀπόκρισις.  

Εἰρήνην ὁ ἱερεύς ἀπό τοῦ ὕψους τῆς καθέδρας τῇ Ἐκκλησίᾳ ἐπιφθέγγεται, τόν Κύριον τῆς καθέδρας μιμούμενος, ἀναλαμβανόμενον εἰρήνην τήν οἰκείαν, καί ἀφιέντα καί διδόντα. Τό δέ, Καί τῷ πνεύματί (844) σου τόν λαόν ἀποκρινόμενον, δηλοῖ, Εἰρήνην μέν ἡμῖν παρέσχες, Κύριε, καί τήν ἐν ἀλλήλοις ὁμόνοιαν· εἰρήνην δέ δός ἡμῖν, τήν πρός σέ ἀδιαίρετον ἕνωσιν, ἵνα τῷ Πνεύματί σου εἰρηνεύοντες, ὅ ἡμῖν ἐν ἀρχῆ τῆς δημιουργίας ἐνέθηκας, ἀχώριστοι τῆς σῆς ἀγάπης τυγχάνωμεν.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΞΘ΄.  

Εἰ ὅλως νεκροί ἐγείρονται, τί ὅλως, φησί, τά σώματα ἡμῶν οὐκ ἀνίστανται; Τί καί ἐν τῷ βαπτίζεσθαι, εἰς ἀφθαρσίαν αὐτά μεταποιεῖσθαι πιστεύομεν;  

Ἀπόκρισις.  

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Ο΄.  

   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  

Ἀπόκρισις.  

Εἰ τῆς Γραφῆς ζητεῖς μυστικήν διασάφησιν, οὕτως νοητέον· Αἰνεῖτε τόν Κύριον ἐν φωνῆ σάλπιγγος, ἐν τῇ μνήμῃ τῆς ἀναστάσεως [ἴσ. ἀναλήψεως] σάλπιγγι σειομένῃ, ὡς γέγραπται· Αἰνεῖτε αὐτόν ἐν ψαλτηρίῳ καί κιθάρᾳ· τῆ γλώσσῃ ἡμῶν καί τῷ στόματι, ὡς πλήκτρῳ τινί τῷ πνεύματι κρουομένων. Αἰνεῖτε αὐτόν ἐν τυμπάνῳ καί χορῶ· ἐν σαρκί καί ψυχῇ, ἀφ᾿ ἧς ὡς χορείας πρός Θεόν διαβαίνουσι δεήσεις. Αἰνεῖτε αὐτόν ἐν χορδαῖς καί ὀργάνῳ· ἐν καρδίᾳ, καί ἐν πᾶσι τοῖς ἔσωθεν σπλάχνοις καί νεύροις, ἅπερ ὄργανον κέκληκε. Αἰνεῖτε αὐτόν ἐν κυμβάλοις εὐήχοις· τοῖς χείλεσι, δι᾿ ὧν τά ἐναρμόνια τῆς ψαλμωδίας πλέκεται μέλη.      

ΕΡΩΤΗΣΙ  ΟΑ΄.  

Ἐπειδή κατά τινα τῶν ἀντιγράρων τοῦ Ἀποστόλου περιέχεται, ὅτι "Πάντες μέν κοιμηθησόμεθα, οὐ πάντες δέ ἀλλαγησόμεθα· " κατά τινα δέ, ὅτι "Πάντες μέν οὐ κοιμηθησόμεθα, πάντες δέ ἀλλαγησόμεθα· " παρακαλῶ μαθεῖν, ποίαν χρή τῶν ἐκδόσεων ἐγκρῖναι· καί τί τά ἐκ τούτων δηλούμενα.  

Ἀπόκρισις.  

Οἶμαι ὅτι καθ᾿ ἑκατέραν τῶν ἐκδόσεων, ἐπειδή καί τά ἀρχαῖα τῶν ἀντιγράφων τά δύο περιέχουσιν· εὐσεβῶς δή τις ἐκλαμβάνων, τοῦ ἀποστολικοῦ οὐκ ἀποπεσεῖται σκοποῦ. Κατά μέν τό, Πάντες κοιμηθησόμεθα, οὐ πάντες δέ ἀλλαγησόμεθα, οὕτω χρή νοεῖν, ὅτι πάντες μέν τήν διά θανάτου κοίμησιν ὑπομενοῦμεν·  οὐ πάντες δέ τήν δόξαν καί τήν παῤῥησίαν ἀνταλλαξόμεθα· ὅπερ ὁ αὐτός Ἀπόστολος ἐν ἄλλῳ σαφέστερον τίθησι, φάσκων, Εἴπερ καί ἐνδυσάμενοι, καί οὐ γυμνοί εὑρεθησόμεθα. Κατά δέ τό, Οὐ πάντες μέν κοιμηθησόμεθα, πάντες δέ ἀλλαγησόμεθα, οὕτως χρή ἐκδέχεσθαι, ὅτι Πάντες μέν οὐ κοιμηθησόμεθα τήν χρονικήν κοίμησιν, ὥστε δεηθῆναι ταφῆς καί λύσεως τῆς εἰς φθοράν· ἀλλά σύντομον τόν θάνατον οἱ τότε εὑρισκόμενοι ὑπομενοῦσι, μή δεόμενοι χρονικῆς κοιμήσεως, διά τήν (845) παραυτίκα γινομένην ἀνάστασιν· πάντες δέ ἀλλαγήσονται, τουτέστι, τήν ἀφθαρσίαν ἐνδύσονται.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΟΒ΄.  

Τί δήποτε τοῦ λέγοντος τοῦ Λουκᾶ ἐν ταῖς Πράξεσι περί τοῦ Παύλου, ὅτι "Ἔσπευδεν, εἰ δυνατόν ἦν αὐτῶ ποιῆσαι τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς εἰς Ἱεροσόλυμα," φαίνεται γονυκλισίας ποιήσας, ὅ τοῖς κανόσιν ἀπηγόρευται.  

Ἀπόκρισις.  

Οὐ περί αὐτῆς τῆς Πεντηκοστῆς, ἐν ᾗ τό Πνεῦμα κατῆλθε, λέγει· ἀλλ᾿ ἐπειδή αἱ πεντήκοντα ἡμέραι, ἡμέραι λέγονται τῆς Πεντηκοστῆς, ἔσπευσεν ὁ Παῦλος τήν ἀπό τῆς Πασχαλίας πρώτην ἡμέραν ποιῆσαι εἰς Ἱεροσόλυμα· ὡς δῆλόν ἐστιν, ὅτι ἐν ταῖς νηστείαις ἔκλινε γόνυ.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΟΓ΄.  

Τί ἐστιν, "Ὅστις ἐποικοδομεῖ ἐπί τόν θεμέλιον τοῦτον χρυσόν, ἤ ἄργυρον, ἤ λίθους τιμίους· ξύλα, χόρτον, καλάμην· τό πῦρ αὐτά δοκιμάσει. Εἴ τινος οὖν τό ἔργον μενεῖ ὅ ἐπῳκοδόμησε, μισθόν λήψεται· εἴ τινος δέ τό ἔργον κατακαήσεται, ζημιωθήσεται· αὐτός δέ σωθήσεται, οὕτως δέ, ὡς διά πυρός;"  

Ἀπόκρισις.  

Θεμέλιός ἐστιν ἡ τοῦ Χριστοῦ πίστις. Ἐποικοδομεῖ δέ τις ἐν αὐτῇ, χρυσόν μέν, τήν θεολογικήν μυσταγωγίαν· ὡς ἄργυρον δέ, τόν διαφανῆ βίον· λίθους δέ τιμίους, τούς εὐσεβεῖς λογισμούς· ξύλα δέ, τήν περί τά αἰσθητά προσπάθειαν· χόρτον δέ, ὁ τήν ἀλογίαν τρεφόμενος· καλάμην δέ, ὁ τήν φθοράν ἐργαζόμενος. Καί ἐπί μέν τῶν ἐχόντων τάς ἀγαθάς πράξεις, ἡ τῆς γνώσεως [διαγνώσεως] ἡμέρα δηλοῖ, ὅτι ἐν πυρί, τουτέστιν ἐν τῷ πνεύματι, γέγονεν ἡ τούτων ἀποκάλυψις. Ἐν δέ τοῖς ἁμαρτάνουσι, τά ἔργα κατακαίονται, τῆς διαγνώσεως διακαιούσης (848) τήν συνείδησιν, καί μειούσης τάς ἁμαρτίας, καί σωζούσης τόν ἄνθρωπον· ζημιούσης δέ τοῦ προλαβόντος χρόνου τήν ἀργίαν τῶν ἀρετῶν. Ἀλλά καί ἐν τῶ μέλλοντι αἰῶνι, τά ἔργα τῆς ἁμαρτίας εἰς ἀνυπαρξίαν χωρήσουσι, τῆς φύσεως τάς ἰδίας δυνάμεις σώας ἀπολαβούσης διά τοῦ πυρός καί τῆς κρίσεως.  

ΕΡΩΤΗΣΙΣ   ΟΔ΄.  

Τί ἐστιν ὅπερ ὁ Δαβίδ ψάλλει, λέγων, "Δός τό κράτος σου τῷ παιδί σου, καί σῶσον τόν υἱόν τῆς παιδίσκης σου;"  

Ἀπόκρισις.  

Ἐπειδή κατά φύσιν δοῦλοί ἐσμεν τοῦ Θεοῦ· τῆς δέ παιδίσκης αὐτοῦ τῆς σοφίας υἱοί, δοθῆναι ἡμῖν εὔχεται πρῶτον τό κράτος· τουτέστι, τήν κατά τῶν παθῶν δυναστείαν· καί τότε διά τούτου ἡ σωτηρία ἡμῖν παραγίνεται.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΟΕ΄.  

Ἐπειδή ἐν ταῖς Βασιλείαις γέγραπται, ὅτι ὁ Θεός ἐπέσεισε τόν Δαβίδ ἀριθμῆσαι τόν λαόν· ἐν δέ ταῖς Παραλειπομέναις τόν διάβολον λέγει· πῶς δειχθήσεται ἡ θεία Γραφή ἑαυτῇ συμφωνοῦσα;  

Ἀπόκιρισις.  

Ἐπειδή ὁ Ἀπόστολος θεόν τοῦ αἰῶνος τούτου λέγει τόν διάβολον· κατά τοῦτο ἐκληπτέον τό τῶν Βασιλειῶν. Ἤ καί ἄλλως, ἐπειδή χωρίς τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας οὐδέν γίνεται, (849) ἀλλ᾿ εἴτε κατ᾿ εὐδοκίαν, εἴτε κατ᾿ οἰκονομίαν, εἴτε κατά συγχώρησιν τά πάντα γίνονται· τό ἐν ταῖς βασιλείαις γεγραμμένον, ὅτι ὁ Θεός ἐπέσεισεν, ἀντί τοῦ, παρεχώρησε, νοεῖν ἐστι εὐσεβές· ἐν δέ ταῖς Παραλειπομέναις, τόν διάβολον τόν ἐνεργήσαντα, καί αἴτιον γενόμενον. Ἑβδομήκοντα δέ χιλιάδες πίπτουσιν, οἱ εὑρεθέντες μετά Ἀβεσσαλών· οἱ τό πάθος ἔχοντες τῆς οἰήσεως καί ὑπερηφανείας. Κατά δέ τήν θεωρίαν τοῦτο σημαίνει, ὅτι πᾶς Δαβίδ, ὁ μή κατά διάθεσιν, ἀλλά κατά συναρπαγήν, ἐπάρσεως ἀπογεννήσας λογισμόν, μεταγνούς, αἰτεῖται τόν Θεόν, καί θνήσκουσιν οἱ περί τά χρονικά καί πρόσκαιρα λογισμοί. Ὁ γάρ ἑβδομηκοστός ἀριθμός, τήν χρονικήν κίνησιν σημαίνει, διά τόν ἑβδοματικόν κύκλον. Διά τοῦτο τοίνυν παραιτήσασθαι ἄμεινον, τό ἀπό τῶν ἐχθρῶν δαιμόνων διώκεσθαι, καί μή λιμόν τοῦ ἀκοῦσαι λόγον Θεοῦ.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ   ΟΣτ΄.  

Τί ἐστι τό ἐν τῷ Ἀποστόλῳ εἰρημένον, "Ὤφελον καί ἀποκόψονται;"  

Ἀπόκρισις.  

Τοῦτο εἴρηται ἀντί τοῦ, Θρηνήσουσι καί κόψονται, εἰς μετάνοιαν ἐρχόμενοι ὧν ἥμαρτον ἀναστατοῦντες τούς πιστούς.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΟΖ΄.  

Τίνος χάριν Μωαβῖται καί Ἀμμανῖται ἀπαγορεύονται εἰσελθεῖν εἰς τόν ναόν τοῦ Κυρίου, ἕως τρίτης καί τετάρτης καί δεκάτης γενεᾶς· καί ἕως εἰς τόν αἰῶνα;  

Ἀπόκρισις.  

Ἐπειδή Μωαβίτης ἑρμηνεύεται ἔντερον πατρός· Ἀμμανίτης δέ, πατήρ μητρός· σημαίνεται διά τούτων, (852) ὅστις ἀπ᾿ ἄλλου παραλάβῃ ὑπόδειγμα κακίας, οὗτος τό ἔντερον τοῦ πατρός ἐφανέρωσεν· ὅστις δέ ἐξ ἑαυτοῦ τέκῃ τήν ἁμαρτίαν, οὗτός ἐστιν πατήρ μητρός, τουτέστι τῆς ἰδίας ἁμαρτίας. Οἱ τοιοῦτοι οὖν, οὐκ εἰσελεύσονται εἰς οἶκον Κυρίου, ἕως τρίτης καί τετάρτης καί δεκάτης γενεᾶς· καί ἕως εἰς τόν αἰῶνα. Τουτέστιν, ὁ μή δι᾿ ἕξεως ἀγαθῆς καί πράξεως (αὕτη γάρ τρίτη καί τετάρτη γενεά τῶν ἀρετῶν), καί διά τοῦ ὀνόματος καί πίστεως τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, καί διά τάς δέκα τοῦ νόμου ἐντολάς, καί διά τῆς τοῦ μένοντος αἰῶνος ἐσομένης παλιγγενεσίας, ἑαυτόν τῷ Θεῷ οἰκειῶν, οὐκ εἰσελεύσεται εἰς οἶκον Θεοῦ· τουτέστιν, ἐν τῇ οὐρανίῳ πόλει, ἐν ᾗ πάντων εὐφραινομένων ἡ κατοικία.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΟΗ΄.  

Τί δήποτε ὁ μέν ἐν μέρει λεπρός, ἀκάθαρτός ἐστι παρά τῷ νόμῳ· ὁ δέ ὁλόλεπρος ὤν, καθαρός ἐστιν;  

Ἀπόκρισις.  

Ὁ κατά τι μέρος λεπρός, νεκρόν ἔχει τό μέρος ἐν ᾧ ἐστιν ἡ λέπρα. Ὑποφεύγοντος γάρ τοῦ ζωτικοῦ αἵματος, κοιλαίνεται ὁ τόπος· καί ἡνίκα τῇ ἀφῇ τοῦ ἱερέως ὑπέκυπτεν ἡ κοίλανσις τῆς λέπρας, ἐμίαινε τόν τοιοῦτον· οὕτω καί ὁ κατά τι μέρος τῆς ψυχῆς λεπρωθείς, κοιλανθείσης τῆς ψυχῆς, τουτέστι ταπεινωθείσης διά τῆς ὑποχωρήσεως τῆς ζωτικῆς δυνάμεως τῆς ἀρετῆς, ἀκάθαρτος γίνεται. Ὁ δέ ὁλόλεπρος, τήν μέν χροάν τοῦ λεπροῦ ἔχει· τό δέ ζωτικόν αἷμα δι᾿ ὅλου τοῦ σώματος ἔχει ἐν τῇ ἐπιφανείᾳ ἐνεσπαρμένον. Τοῦτο οὖν σημαίνει, ὅτι ὁ εἰς τό ἔσχατον πέρας τῆς κακίας ἐλθών, εἶτα μεταμεληθείς, ἐπαναλαμβάνει τήν ζωτικήν τῆς ἀρετῆς δύναμιν· μόνην δέ τήν συνείδησιν ἔχει κεχρωσμένην ταῖς προτέραις προλήψεσιν. Οὐ δύναται γάρ ἅπερ ἔπραξε, μή λογίζεσθαι ὡς μή πράξας. Διά τοῦτο οὖν ὁ νόμος τόν τοιοῦτον καθαρόν ἀποφαίνει.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ   ΟΘ΄.  

Τί δηλοῦσιν αἱ κατά τόν νόμον προαγόμεναι ε΄ θυσίαι, τό πρόβατον, ὁ βοῦς, ἡ αἴξ, ἡ τρυγών, ἡ περιστερά;  

Ἀπόκρισις.  

Κατά μέν μίαν ἐπιβολήν, λαμβάνεται ὁ κριός μέν ὡς ἡγεμονικόν, ἐπί τοῦ λογιστικοῦ· ὁ δέ ταῦρος, ἐπί τοῦ θυμικοῦ· ἡ δέ αἴξ, ἐπί τοῦ ἐπιθυμητικοῦ· ἡ δέ τρυγών, ἐπί τῆς σωφροσύνης· ἡ  περιστερά δέ, ἐπί τοῦ ἁγιασμοῦ. Εἰ δέ δεῖ καί τά ἑκάστου ζώου προσόντα φυσικῶς ζητῆσαι, καί ἑκάστου αὐτῶν τήν πρόσφορον ἐφαρμόσαι θεωρίαν, φασίν, οἱ τά τοιαῦτα ἐπεσκεμμένοι, ὅτι τρία προσάγει τῶ κεκτημένῳ τό πρόβατον, (853) τόν μαλόν, τό γάλα, τόν ἀμνόν. Ἡ δέ κόρη τοῦ ὀφθαλμοῦ αὐτοῦ συμπεριπολεῖ τῷ ἡλίῳ, καί ἑκάστης ἡμέρας ἀφοδεύει σπυράθους τξε΄ Τό δέ λογικόν πρόβατον ὁ ἄνθρωπος, εἴπερ ἑαυτόν προσφέρειν θυσίαν τῷ κτησαμένῳ Θεῷ ἐσπούδακε, χρεωστεῖ διδόναι ὥσπερ μαλόν, τήν ἠθικήν πρᾶξιν· ὡς δέ γάλα, τήν φυσικήν θεωρίαν (θρεπτική γάρ αὕτη τοῦ νοῦ)· ὡς δέ ἀμνόν, τόν μαθητευόμενον ἀπογεννῶν διά τῆς διδασκαλίας, καί πάντα ὅμοιον ἑαυτῷ καί τέλειον σπουδάζων προσάγειν τῷ Θεῷ. Ἀλλά καί τήν κόρην τοῦ ὀφθαλμοῦ, ὁ τοιοῦτος ἔχει τῷ ἡλίῳ συμπεριπολοῦσαν· τουτέστι τόν νοῦν τῷ Ἡλίῳ τῆς δικαιοσύνης, διά τῆς προνοητικῆς τῶν ὄντων διοικήσεως φέροντι τά ἡμέτερα, συμπεριπολεῖ· τουτέστιν, ἐπακολουθεῖ· ἔν τε γάρ θλίψεσιν, ἔν τε εὐημερίαις εὐχαριστῶν· ἐπί τε τῇ καλῶς ἀγούσῃ τά πάντα προνοίᾳ. Ἀποβάλλει δέ ὁ τοιοῦτος ἑκάστης ἡμέρας σπυράθους τξε΄ · τουτέστι, τά ὑπό χρόνον γένεσιν φθαρτά καί περισσά ἑκάστοτε ἀποῤῥίπτει.  

Περί δέ τοῦ βοός φασιν, ὅτι τήν καρδίαν τρίγωνον κέκτηται· τόν δέ νεφρόν πεντάβολον· ἔχει δέ καί τρεῖς στομάχους· καί τήν μέν ἡμέραν, φωτοειδεῖς ἔχει τούς ὀφθαλμούς· τῇ δέ νυκτί, πυροειδεῖς· καί τρίτον τῆς ἡμέρας καί τρίτον τῆς νυκτός κατ᾿ ἀνατολάς ὁρῶν πνέειν φυσῶν. Ὁ δεξιός αὐτοῦ ῥίς, εὐωδιάζει  μόσχον· τό δέ αἷμα αὐτοῦ, ἀναιρετικόν ἐστι πάντων τῶν ἡμέρων ζώων, χωρίς τοῦ κυνός. Δεῖ οὖν καί ἡμᾶς ὥσπερ βοῦν φέροντας, τόν ζυγόν τοῦ Χριστοῦ μεταχειριζομένους, τάς λιθίνας ἀνατέμνειν καρδίας· καί τάς μέν ἀκάνθας τῶν παθῶν ἐκριζοῦν· πλατύνειν δέ τήν γῆν τῆς καρδίας πρός ὑποδοχήν τοῦ θείου λόγου. Ἔχειν δέ καί τήν καρδίαν τρίγωνον, τουτέστι τόν περί Τριάδος λόγον ὑγιῆ ἔχειν ἐν τῇ καρδίᾳ· ἵνα ὥσπερ ἡ καρδία διαδίδωσι φυσικῶς τήν ζωήν τῷ σώματι, οὕτως καί ἡ εἰς Θεόν εὐσέβεια, τά μέλη τῆς ψυχῆς συνίστησι. Τόν δέ νεφρόν ἔχειν πεντάβολον, τουτέστι τό ἐπιθυμητικόν μή πρός τά πάθη τετράφθαι, ἀλλά διά τῶν ε΄ αἰσθήσεων τήν κτίσιν κατοπτεύειν εἰς μόνην ἐπιθυμίαν καί ἀγάπην τοῦ Κτίσαντος. Τρεῖς δέ στομάχους κεκτῆσθαι· ὁ στόμαχος πρῶτον τά σιτία δεχόμενος, καί διά τῆς πεπτικῆς δυνάμεως τό εἰλικρινές αὐτῶν ἑκάστῳ τῶν μελῶν παραπέμψας, τό λοιπόν τῇ κοιλίᾳ δίδωσιν. Οὕτως οὖν ἡμᾶς προσήκει διά πρακτικῆς καί φυσικῆς καί θεολογικῆς θεωρίας ἀγομένους, καί τά πρόσφορα πᾶσι τοῖς μέλεσι τῆς ψυχῆς ἀπονέμοντας, καί τοῦ ἥττονος προνοεῖσθαι μέρους· τουτέστι, τοῦ σώματος· τοῦτο γάρ ἡ κοιλία. Τρίτον δέ τῆς ἡμέρας καί νυκτός ἀφορῶντας πρός ἀνατολάς πνέειν, τουτέστι τήν τρισσήν τοῦ Θεοῦ πρόνοιαν, συντηρητικήν καί ἐπιστρεπτικήν καί παιδευτικήν ἀφορῶντας, ἔν τε νυκτί τῶν πειρασμῶν, ἔν τε ἡμέρᾳ εὐημερίας, εὐχαριστεῖν· ἔχειν δέ τούς ὀφθαλμούς, ἐν μέν νυκτί πυροειδεῖς, ἐν δέ ἡμέρᾳ φωτοειδεῖς, τουτέστι, θεωρητικήν δύναμιν, ἐν μέν τῇ ἡμέρᾳ τῶν ἀρετῶν, τάς ἐκ τοῦ Ἡλίου τῆς δικαιοσύνης ἀκτῖνας τῆς γνώσεως ὑποδεχομένην· ἐν δέ τῇ νυκτί τῶν ὑπέρ ἀρετῆς ἐπαγομένων ἀλλεπαλλήλων πειρασμῶν, (856) τούς λόγους καταλαμβάνουσαν τῶν ἐγκαταλείψεων· ἔχειν δέ καί τόν δεξιόν ῥίνα εὐώδη. Δεξιόν μέρος τοῦ ἀνθρώπου ἐστίν ἡ ψυχή· ἐπειδή διπλοῖ ἐσμέν ἐκ ψυχῆς καί σώματος. Ὁ οὖν διά τάς τῆς ψυχῆς ἀρετάς, τήν χάριν τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐπισπασάμενος, γίνεται τοῖς ἄλλοις εὐώδης. Τό δέ αἷμα τοῦ τοιούτου, ἀναιρετικόν ἐστι τῶν ἡμέρων ζώων·  τουτέστιν, ὁ κατά παρατροπήν θυμός, ἀναιρετικός ἐστι τοῖς μιμουμένοις αὐτόν ἀνθρώποις· τροφή δέ τοῖς ὑλακτοῦσι καθ᾿ ἡμῶν δαίμοσιν.  

Ἡ δέ αἴξ φύσιν ἔχει τοιαύτην, τά ὄρη εὐκόλως ἀναβαίνουσα, κρηνοβατεῖ, καί ἐπιτέρπεται τῶν μουσικῶν μελῶν· καί τό δεξιόν αὐτῆς κέρας ἐάν θυμιαθῇ ἐν οἱῳνδήποτε τόπῳ, σεισμοῦ φαντασίαν παρέχει. Ἀφοδεύει δέ ἑκάστης ἡμέρας σπυράθους διακοσίους. Δεῖ οὖν καί τήν ἡμετέραν ψυχήν τούς κρημνούς τῶν πειρασμῶν εὐθαρσῶς διαπηδᾷν· καί τά προφητικά ὄρη ἀναβαίνουσαν, τό ὕψος τῆς γνώσεως θηρᾶσθαι, καί ἐπί ταύτῃ ἥδεσθαι· καί οὐ μόνον ἥδεσθαι, ἀλλά καί διά τοῦ δόνακος, τουτέστι τοῦ ἐμπράκτου λόγου, διδάσκοντα ἡδονήν ἐντιθέναι τοῖς ἀκούουσι. Τό δέ δεξιόν κέρας, σημαίνει ὅτι ὁ τό θεωρητικόν τῆς ψυχῆς διά τῆς προσευχῆς τῷ Θεῷ προσαγαγών, εὐώδης γινόμενος τοῖς ἀκούουσι, τήν ἐν αὐτοῖς ἕξιν τῶν σαρκικῶν παθῶν διασαλεύει. Ὁ τοιοῦτος ἑκάστοτε τήν περί τά αἰσθητά ἀποβάλλει πλάνην. Αἱ γάρ αἰσθήσεις τῶν αἰσθητῶν συμπλεκόμεναι. . . . . .[Λείπει].