Αγιος Μάξιμος ο Ομολογητής Πεύσεις και Αποκρίσεις και Ερωτήσεις και Εκλογαί διαφόρων κεφαλαίων απορουμένων

(786) 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ Α΄.  

Τίνες ἀρεταί ψυχῆς, καί τίνες σώματος;      

Ἀπόκρισις.  

Ἀρεταί ψυχῆς εἰσιν αὗται· ἀγάπη, ταπείνωσις, πραΰτης, μακροθυμία, ἀνεξικακία, ἀμνησικακία, ἀοργησία, τό ἄθυμον, τό ἄφθονον, τό ἄκριτον, τό ἀκενόδοξον, ἐλεημοσύνη, σωφροσύνη, ἀφιλαργυρία, συμπάθεια, ἄτυφον, ἀνυπερήφανον, κατανυκτικόν. Ἀρεταί δέ σώματός εἰσιν αὗται· νηστεία, χαμευνία, ἀγρυπνία, ἐγκράτεια, ἀκτημοσύνη, τό ἀπερίσπαστον.      

(788) 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Β΄.  

Τί ἐστι τό ἐν τῷ Ἀποστόλῳ εἰρημένον· " Ψαλῶ τῷ πνεύματι, ψαλῶ δέ καί τῷ νοΐ. "    

Ἀπόκρισις.  

Ψάλλει τις τῷ πνεύματι, ὅταν μόνον τήν προφοράν τῶν ψαλλομένων διά γλώσσης φέρει. Ψάλλει δέ τῷ νοΐ, ὅταν τήν δύναμιν τῶν ψαλλομένων γινώσκων, τῇ θεωρίᾳ εὐφραίνεται.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ Γ΄.  

Τί ἐστιν;  " Ἐν ἀνομίαις συνελήφθην, καί ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου. "  

Ἀπόκρισις.  

Ἐπειδή ὁ προηγούμενος σκοπός τοῦ Θεοῦ ἦν, τό μή διά γάμου γεννᾶσθαι ἡμᾶς ἐκ φθορᾶς· ἡ δέ παράβασις τῆς ἐντολῆς τόν γάμον εἰσήγαγε διά τό ἀνομῆσαι τόν Ἀδάμ· τουτέστιν ἀθετῆσαι τόν ἐκ Θεοῦ δοθέντα αὐτῷ νόμον. Πάντες οὖν οἱ ἐξ Ἀδάμ γεννώμενοι, ἐν ἀνομίαις συλλαμβάνονται, ὑποπίπτοντες τῇ τοῦ προπάτορος καταδίκῃ. Τό δέ, Καί ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου, σημαίνει, ὅτι ἡ Εὔα ἡ πάντων ἡμῶν μήτηρ πρώτη, ἐκίσσησε τήν ἁμαρτίαν ὥσπερ ὀργῶσα τήν ἡδονήν. Διά τοῦτο καί ἡμεῖς, τῇ τῆς μητρός ὑποπίπτοντες καταδίκῃ, κισσᾶσθαι λέγομεν ἐν ἁμαρτίαις.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ Δ΄.   

Τί ἐστι τό παρά τῷ Ἀποστόλῳ λεγόμενον. "Ἀνάθεμα εἶναι ἀπό Χριστοῦ ὑπέρ τῶν συγγενῶν μου."      

Ἀπόκρισις.  

Ηὐχόμην, φησί, παραδοθῆναι ἀπό τοῦ Χριστοῦ τῷ διαβόλῳ, (789) ὥστε μαστιγωθῆναι, καί τάς ὑπέρ τοῦ Ἰσραήλ κολάσεις ὑπομεῖναι· ἅσπερ κατά τό δίκαιον ἐχρεώστουν ὑπέρ τῆς εἰς Θεόν ἀπιστίας, μόνον ἵνα σωθῶσι· καθ᾿ ὅν τρόπον καί ὁ Κύριος παρέδωκεν ἑαυτόν, καί γέγονε ὑπέρ ἡμῶν κατάρα.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Ε΄.   

Κατά πόσους τρόπους ἐξαμαρτάνει ὁ ἄνθρωπος.      

Ἀπόκρισις.  

Οἶμαι κατά τέσσαρας τρόπους ἁμαρτάνειν τόν ἄνθρωπον· κατά συναρπαγήν, κατά ἀπάτην, κατά ἄγνοιαν, κατά διάθεσιν. Καί αἱ μέν πρῶται τρεῖς, εὐχερῶς εἰς ἐπίγνωσιν καί μετάνοιαν ἔρχονται· ὁ δέ ἐκ διαθέσεως ἁμαρτάνων, καί μήτε τῇ πείρᾳ μήτε τῷ χρόνῳ εἰς μετάνοιαν ἐρχόμενος, ἀνήκεστον ἔχει τήν κόλασιν.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Στ΄.   

Τί δηλοῖ ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ ὁ Κύριος λέγων; "Δύο στρουθία ἀσσαρίου πωλεῖται. "      

Απόκρισις.  

Φασί τινές τό ἀσσάριον δεκάνουμον εἶναι. Δηλοῦται δέ διά τοῦ δέκα, τοῦ ἰῶτα γράμματος· ἀρχή δέ ἐστι τοῦτο τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἐξαγοράζεται οὖν διά τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου ὁ παλαιός καί ὁ νέος λαός· καί ὁ ἔσω καί ὁ ἔξω ἄνθρωπος.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Ζ΄.  

Τί ἐστι τό ὑπό Ἐλισσαίου ἀναλαμβανόμενον· τῷ Ἠλιοῦ ῥηθέν· "Ποῦ ὁ Θεός Ἀφφοῦ;"      

Ἀπόκρισις.  

Κατά τρεῖς ἐπιβολάς ἑρμηνεύεται, ἤ, Ποῦ ὁ Θεός τοῦ Πατρός μου· ἤ, Ποῦ ὁ Θεός τοῦ μεγάλου μου· ἤ, Ποῦ ὁ Θεός τοῦ κρυβέντος·      

(792)  ΕΡΩΤΗΣΙΣΙ  Η΄ .  

Κατά πόσους τρόπους αἱ ἀλληγορίαι· καί τί ἐστι τροπολογία;      

Ἀπόκρισις.  

Ἀλληγορία ἐστίν ἡ ἐπ᾿ ἀψύχων· οἷον, ὀρέων, βουνῶν, δένδρων, καί τῶν λοιπῶν· τροπολογία δέ ἐστιν, ἡ ἐπί τῶν ἡμετέρων μελῶν, οἷον κεφαλῆς, ὀφθαλμῶν, καί τῶν λοιπῶν. Τροπολογία γάρ, ἀντί τοῦ τρέπεσθαι λέγεται.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Θ΄.  

Τί ἐστι τό ἐν τῷ Ψαλμῷ εἰρημένον; "Καθήμενος κατά τοῦ ἀδελφοῦ σου κατελάλεις· καί κατά τοῦ υἱοῦ τῆς μητρός σου ἐτίθεις σκάνδαλον. "      

Ἀπόκρισις.  

Ὁ τήν τοῦ ὁμοπίστου πρᾶξιν κακηγορῶν, καί ὥσπερ ἐγκαθήμενος τῆ τούτου λοιδορίᾳ, οὗτος εἰκότως λέγεται καί τοῦ ἀδελφοῦ καταλαλεῖν· ὁ δέ τόν τῇ σοφίᾳ κοσμούμενον, φθόνῳ φερόμενος, ἐνδιαβάλλων, καί πάντας σκανδαλίζων, οὗτός ἐστιν ὁ τιθείς τῶ υἱῷ τῆς μητρός σκάνδαλον.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Ι΄.  

Ἐπειδή ἐν τῷ ἁγίῳ Διαδόχῳ ἐν τῶ ἑκατοστῷ κεφαλαίῳ γέγραπται, Κριθήσεσθαί τινας διά πυρός καί καθαίρεσθαι ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι, παρακαλῶ ἐκκαλυφθῆναι διά τῆς σαφηνείας τόν σκοπόν τοῦ Πατρός.     

Ἀπόκρισις.  

Οἱ τό τέλειον τῆς ἀγάπης κεκτημένοι πρός τόν Θεόν, καί τό πτερόν τῆς ψυχῆς διά τῶν ἀρετῶν μετεωρίσαντες, κατά τόν Ἀπόστολον, ἐν νεφέλαις ἁρπάζονται, καί εἰς κρίσιν οὐκ ἔρχονται. Οἱ δέ γε μή πάντη τό τέλειον κτησάμενοι, ἀλλ᾿ ἁμαρτήματα καί κατορθώματα κεκτημένοι, οὗτοι ἐν τῷ δικαστηρίῳ τῆς κρίσεως ἔρχονται, κἀκεῖ διά τῆς τῶν ἀγαθῶν, καί φαύλων πράξεως ἀντεξετάσεως οἱονεί πυρούμενοι, (793) εἴπερ ἡ τῶν ἀγαθῶν πλάστιγξ ἐπιβαρήση, καθαίρονται τῆς κολάσεως.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΙΑ΄.   

Περί διαφόρων δικαιοσυνῶν.  

  Ἀπόκρισις.  

Τρεῖς δικαιοσύνας οἱ τά θεῖα σοφοί λέγουσιν εἶναι, ἀνθρωπίνην, ἀγγελικήν καί θείαν. Καί τήν μέν ἀνθρωπίνην φασί, τήν ἐν τοῖς αἰσθητοῖς τοῦ κόσμου τούτου ἰσονομίαν τε καί εὐγνωμοσύνην· τήν ἀγγελικήν δέ, τῆς θείας γνώσεως ἄφθονον μετάδοσιν· τήν δέ θείαν δικαιοσύνην ὁρίζονται, τό πάσχειν ὑπέρ τῶν ἁμαρτανόντων.    

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΙΒ΄.   

Τίνος χάριν ἐπιτιμήσας ὁ Κύριος τῷ Πέτρῳ, εἴρηκεν αὐτῶ, Σατανᾶ;  

Ἀπόκρισις.  

Οὐχ ὥς τινες νομίζουσι τόν Πέτρον ἀπεκάλει Σατανᾶν ὑβριστικῶς ὁ Κύριος· ἀλλ᾿ ἐπειδή αἱ τοῦ Κυρίου στερήσεις ἡμῖν ἕξεις ἐγένοντο· οἷον, ὁ αὐτοῦ θάνατος, ἡμῖν ζωή γέγονεν· ἡ αὐτοῦ ἀτιμία, ἡμῖν ἐγένετο δόξα. Τοῦτο δέ ἀγνοῶν ὁ ἀπόστολος Πέτρος, τοῦ Κυρίου λέγοντος, μέλλειν πάσχειν αὐτόν, ὑπελάμβανε τῇ φύσει τῶν πραγμάτων ἑπόμενος, ὡς ἀδύνατόν ἐστι τήν Ζωήν ἀποθνήσκειν, ἤ τήν τοσαύτην δόξαν ἀτιμασθῆναι. Ὁ οὖν Κύριος τήν ὑπόνοιαν ταύτην ἀναιρῶν, ὡς οὐ δεῖ φύσεως ἀκολουθίαν ἐν τοῖς ὑπέρ φύσιν ἐπιζητεῖν, διά τῶν ἐναντίων ταῦτα ποιῆσαι βεβούλευται· διά θανάτου, ζωήν· δι᾿ ἀτιμίας, δόξαν. Ὡς οὖν [ἴσ. πρός] ἀντικειμένην αὐτοῦ τήν ὑπόνοιαν ταύτην, λέγει, Ὕπαγε ὀπίσω μου· ἀντί τοῦ, ἕπου μοι τῇ βουλῇ, καί μή προλάμβανε, ζητῶν ἀκολουθίαν πραγμάτων. Τό δέ Σατανᾶς ὄνομα, (796) φασίν ἀντικείμενον ἑρμηνεύεσθαι· ὅπερ ὁ Κύριος οὐχ ὑβριστικῶς προήγαγεν, ἀλλ᾿ ὡσανεί ἔλεγεν, ἀντικείμενέ μου τῶ σκοπῷ.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΙΓ΄.  

Ἐπειδή Γρηγόριος ὁ Νύσσης ἐν τοῖς ἑαυτοῦ συγγράμμασι, φαίνεται τοῖς μή τό βάθος ἐπισταμένοις τῆς ὑψηλῆς αὐτοῦ θεωρίας πανταχοῦ [R. πολλαχοῦ] ἀποκατάστασιν ὑπεμφαίνειν, παρακαλῶ ὅπερ ἐπίστασαι περί τούτου εἰπέ.  

Ἀπόκρισις.  

Τρεῖς ἀποκαταστάσεις οἶδεν ἡ Ἐκκλησία. Μίαν μέν, τήν ἑκάστου κατά τόν τῆς ἀρετῆς λόγον· ἐν ᾗ ἀποκαθίσταται, τόν ἐπ᾿ αὐτῷ λόγον τῆς ἀρετῆς ἐκπληρώσας. Δευτέραν δέ, τήν τῆς ὅλης φύσεως ἐν τῇ ἀναστάσει. Τήν εἰς ἀφθαρσίαν καί ἀθανασίαν ἀποκατάστασιν. Τρίτην δέ, ᾗ καί μάλιστα κατακέχρηται ἐν τοῖς ἑαυτοῦ λόγοις ὁ Νύσσης Γρηγόριος, ἔστιν αὕτη, ἡ τῶν ψυχικῶν δυνάμεων τῇ ἁμαρτίᾳ ὑποπεσουσῶν, εἰς ὅπερ ἐκτίσθησαν πάλιν ἀποκατάστασις. Δεῖ γάρ, ὥσπερ τήν ὅλην φύσιν ἐν τῇ ἀναστάσει τῆς σαρκός ἀφθαρσίαν χρόνῳ ἐλπιζομένῳ ἀπολαβεῖν· οὕτως καί τάς παρατραπείσας τῆς ψυχῆς δυνάμεις, τῇ παρατάσει τῶν αἰώνων ἀπολαβεῖν τάς ἐντεθείσας αὐτῆς τῆς κακίας μνήμας· καί περάσασαν τούς πάντας αἰῶνας, καί μή εὑρίσκουσαν στάσιν, εἰς τόν Θεόν ἐλθεῖν τόν μή ἔχοντα πέρας. Καί οὕτως τῇ ἐπιγνώσει, οὐ τῇ μεθέξει τῶν ἀγαθῶν, ἀπολαβεῖν τάς δυνάμεις, καί εἰς τό ἀρχαῖον ἀποκαταστῆναι, καί δειχθῆναι τόν δημιουργόν ἀναίτιον τῆς ἁμαρτίας.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΙΔ΄.   

Τί δήποτε πολλῶν οὐσῶν βαρυτέρων ὕβρεων, ὁ Κύριος ἐν Εὐαγγελίοις, τόν λέγοντα τόν ἀδελφόν αὐτοῦ Μωρόν, τῆς γεέννης ὑπεύθυνον ὁρίζεται· τόν δέ λέγοντα Ῥακά, τῷ συνεδρίῳ ὑποκεῖσθαι λέγει.  

Ἀπόκρισις.  

Τό Μωρόν ὄνομα λέγουσιν, ἐπί τοῦ ἄφρονος (797) λαμβάνεσθαι καί ἀνοήτου· τό δέ Ῥακά Ἑβραίων φωνῇ, κατάπτυστον ἑρμηνεύεται. Ἐπεί οὖν ἐπί τοῦ ἀθέου καί ἀπίστου τό μωρός ὄνομα εἴρηται, κατά τό· Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ, Οὐκ ἔστι Θεός. Καί κατά τόν Μωϋσῆν λέγοντα, Οὗτος λαός μωρός, καί οὐχί σοφός· ὅστις τόν ἀδελφόν αὐτοῦ τόν ὁμόπιστον, ἄθεον καί εἰδωλολάτρην, ἤ αἱρετικόν καί ἄπιστον ἀποκαλεῖ, οὗτος λέγει μωρόν, καί τῆς γεέννης δικαίως ὑπεύθυνος γίνεται. Ὅστις δέ λέγει Ῥακά, τουτέστιν ἐμπτυσμένε [Cort. ἔμπτυστε] καί ἀκάθαρτε, οὗτος τόν βίον διαβάλλει τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ, καί εἰκότως κουφοτέρῳ ἐπιτιμίῳ ὑπόκειται.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ   ΙΕ΄.   

Πῶς χρή νοεῖν τό ἐν τῷ συμβόλῳ λεγόμενον, " Σαρκωθέντα ἐκ Πνεύματος ἁγίου, καί Μαρίας τῆς Παρθένου."  

Ἀπόκρισις.  

Φασί τινες τῶν ἁγίων, ὅτι ἐκ Πνεύματος ἁγίου δίκην γονῆς ἀνδρός τήν ψυχήν καταβληθῆναι· τήν δέ σάρκα διαπλασθῆναι ἐκ τῶν παρθενικῶν αἱμάτων.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ   ΙΣτ΄.   

Τίνας σημαίνει ὁ Ἀπόστολος, λέγων, "Τούς προηλπικότας ἐν τῷ Χριστῷ;" πρός Ἐφεσίους γράφων.      

Ἀπόκρισις.  

Πᾶς τις τῶν ἁγίων, τῶν πρό τῆς ἐπιδημίας τοῦ Κυρίου, οἱανοῦν ἀρετήν ἐξασκῶν, κἄν εἰ μή τό ὅλον τῆς οἰκονομίας μυστήριον ἐγίνωσκεν· ἀλλ᾿ ἐκ (800) μέρους φυσικῶς κινούμενος, ἤλπιζε καί προσεδόκα, ὅτι ὁ τήν φύσιν ποιήσας, αὐτός καί παραφθαρεῖσαν ἀνασώσεται.  

Ἡρώδης δερμάτινος, ἑρμηνεύεται· χρή οὖν τούς σαρκικούς λογισμούς βδελύττεσθαι.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΙΖ΄.   

Τί ἐστι κατά τόν Ἀπόστολον· Ὅτι " Σάρξ καί αἷμα βασιλείαν Θεοῦ κληρονομῆσαι οὐ δύνανται. "  

Ἀπόκρισις.  

Σάρξ ἐστιν ἡ ἐπιθυμία· αἷμαι δέ, ὁ θυμός. Καί εἰκότως οὖν, ὁ μή τούτων καθαρεύων, βασιλείαν Θεοῦ κληρονομῆσαι οὐ δύναται.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΙΗ΄.   

Τί ἐστι διάψαλμα;  

Ἀπόκρισις.  

Οἶμαι ὅτι ἡ ἀπό νοήματος εἰς νόημα μεταβολή· ἤ καί τρόπου διδασκαλίας εἰς ἕτερον τρόπον.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΙΘ΄.   

Τί δηλοῖ ἡ κατά τόν Λάμεχ ἱστορία.  

Ἀπόκρισις.  

Φασί τινες τῶν τά θεῖα πεπαιδευμέων, ὅτι ἐν τοῖς καιροῖς τοῦ Λάμεχ, ἀταξίας καί ἀναρχίας οὔσης, ὁ δυνατός τόν ἀσθενοῦντα κατεδυνάστευεν. Οὗτος οὖν ὁ Λάμεχ ὑπαντήσας ἀνδρί μετά τῆς γυναικός, ἀπέκτεινεν αὐτόν, καί ἔλαβε τήν γυναῖκα αὐτοῦ. Ἀπαντήσας δέ ἀδελφῷ μετά ἀδελφῆς, ἀπέκτεινε καί αὐτόν, καί ἔλαβε τήν ἀδελφήν αὐτοῦ· καί τόν μέν ἐκάλεσεν ἡ Γραφή ἄνδρα· τόν δέ νεανίσκον. Καί ταῦτα μέν κατά τήν ἱστορίαν· κατά δέ θεωρίαν λαμβάνεται ὁ Λάμεχ, ἐπί τῆς ἐνεργείας τῆς κακίας. Ἀπέκτεινε γάρ ἐν ἡμῖν τόν ἄνδρα, τόν φυσικόν νόμον· καί τόν νεανίσκον, τόν πνευματικόν φημι νόμον, (801) καί ἔλαβεν ἐξ αὐτοῦ [αὐτῶν] τήν διάνοιαν, ὅπως ταύτῃ μιγνύμενος ὁ τῆς κακίας σπορεύς, ἀποτεκεῖν ποιήσῃ τήν ἁμαρτίαν. Ἐκ τούτου οὖν τοῦ Λάμεχ ἑβδομηκοντάκις ἑπτά ἐκδικεῖται· ὑπέρ τῆς συγκαταθέσεως καί ἐνεργείας δίκας εἰσπράττεται. Ὅθεν καί ὁ Κύριος λέγοντος Πέτρου, Ποσάκις ἐάν ἁμάρτῃ εἰς ἐμέ ὁ ἀδελφός μου, ἀφήσω αὐτῷ· ἕως ἑπτάκις; Ἀπεκρίθη αὐτῷ, Οὐ μόνον ἕως ἑπτάκις, ἀλλ᾿ ἕως ἑβδομηκοντάκις ἑπτά. Τουτέστι, τῷ μετανοοῦντί σοι, μή μόνον τά μικρά τά ἐν συγκαταθέσει γινόμενα, ἀλλά καί τάς ἐνεργείας ἀφήσεις.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Κ΄.  

Περί διαφόρων θελημάτων Θεοῦ.  

Ἀπόκρισις.  

Τρία θελήματα ἐπί Θεοῦ χρή ὑπολαμβάνειν· κατ᾿ εὐδοκίαν, κατ᾿ οἰκονομίαν, κατά συγχώρησιν. Καί τό μέν κατ᾿ εὐδοκίαν δηλοῖ, τά κατά τόν Ἀβραάμ, λέγοντος πρός αὐτόν,Ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου. Τό δέ κατ᾿ οἰκονομίαν, δηλοῖ τά κατά τόν Ἰωσήφ οἰκονομηθέντα, πρός τήν τῶν μελλόντων ἔκβασιν, τό δέ κατά συγχώρησιν, δηλοῖ τά κατά τόν Ἰώβ γενόμενα.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΚΑ΄.   

Τί σημαίνει ὁ Ψαλμῳδός περί ἐχθρῶν λέγων;  " Τῶν κύκλῳ ἐπιτιθεμένων;"  

Ἀπόκρισις.  

Τό κύκλῳ ἐστί τό ἐμπρός, ὀπίσω, τό δεξιόν, τό ἀριστερόν. Ἐπιτίθενται οὖν ἡμῖν οἱ δαίμονες, ἔμπροσθεν μέν, ὅταν διά τῶν τῆς ὕλης ἐπιφανειῶν δελεάζωσιν· ὀπίσω δέ, ὅταν διά τῶν προλήψεων τῶν λογισμῶν τῆς κακίας τήν μνήμην [R. τόν λογισμόν τῆς κακίας κατά μνή.] ἀνακινῶσιν· ἀριστερά δέ, ὅταν διά τῶν σαρκικῶν καί ἀκολάστων παθῶν, τήν ψυχήν ἐκμοχλεύωσι· δεξιά δέ, ὅταν διά κενοδοξίας καί ὑπερηφανίας τῇ ψυχῇ ἐπιτίθενται.  

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΚΒ΄.   

Τί ἐστι τό; "Λάβετε ψαλμόν, καί δότε τύμπανον· ψαλτήριον τερπνόν μετά κιθάρας. "  

Ἀπόκρισις.  

Λάβετε διδασκαλίαν ἔνθεον, καί δότε πρᾶξιν ἐνάρετον διά τῆς νεκρώσεως τοῦ σώματος. Τό δέ ψαλτήριον τερπνόν μετά κιθάρας· ψαλτήριον λέγει, τό πνεῦμα· κιθάραν δέ τήν ψυχήν· τύμπανον δέ, τό σῶμα.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΚΓ΄.   

Τί ἐστι; "Κάλαμον συντετριμμένον οὐ κατεάξει, καί λῖνον τετυφωμένον οὐ σβέσει."  

Ἀπόκρισις.  

Ὁ κατά μίμησιν τοῦ Κυρίου συμπαθείας λόγῳ (804) χρώμενος, οὔτε τόν τῇ ἁμαρτίᾳ συντετριμμένον τῇ ἀπογνώσει εἰς τέλος κατεαγῆναι ποιεῖ· οὔτε τόν τό λογιστικόν ἔχοντα τετυφωμένον, διά κενοδοξίαν τινῶν ἀρετῶν, σβεννύει, ἀλλ᾿ ἐᾷ ἔχειν τήν προθυμίαν, μέχρις ἄν εἰς τό τέλειον ἔλθοι τῆς γνώσεως· τοῦτο γάρ ἐστιν, ὡς οἶμαι, καί τό συναυξάνειν τῷ ἀγαθῷ σπόρῳ τά ζιζάνια· τουτέστι ταῖς ἀρεταῖς, τό τῆς ἀνθρωπαρεσκείας καί κενοδοξίας πάθος συναναβλαστάνειν. Ὅθεν ὁ τῶν ψυχῶν γεωργός μή ἐκτίλλεσθαι ταῦτα προστάσσει, μέχρις ἄν αἱ ἀρεταί λάβωσι πῆξιν, μή ποτε ἀνασπάσαι τά τοιαῦτα θέλων τις, συνεκτίλλῃ τήν τῆς ἀρετῆς προθυμίαν.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΚΔ΄.   

Τί ἐστι τό· "Ἐάν τίς σε ῥαπίσῃ εἰς τήν δεξιάν, στρέψον αὐτῷ καί τήν ἄλλην;"  

Ἀπόκρισις.  

Ἐάν σε, φησίν, οἱ δαίμονες διά τῶν λογισμῶν πειράσωσιν εἰς τήν δεξιάν σιαγόνα, ἐπαίροντες διά τῶν δεξιῶν ἔργων, στρέψον τήν ἄλλην· τουτέστι, τά τῆς ἀριστερᾶς πράξεως ἔργα, ὅσα ἡμῖν πέπρακται, ὑπ᾿ ὄψιν ἄγων.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΚΕ΄.   

Πῶς ὀφείλομεν εὐσεβῶς νοῆσαι τό τοῦ Εὐαγγελίου; Ὅτι " Ὁ Πατήρ κρινεῖ οὐδένα· ἀλλά τήν κρίσιν πᾶσαν δέδωκε τῷ Υἱῷ." Καί πῶς ἐν ἄλλῳ τόπῳ λέγει; ὅτι "Ἐγώ κρινῶ οὐδένα· ἀλλ᾿ ὁ λόγος ὅν ἐλάλησα, ἐκεῖνος κρινεῖ αὐτόν."  

Ἀπόκρισις.  

Καθό Θεός ἐστιν, οὐδέ ὁ Πατήρ, οὐδέ ὁ Υἱός κρινεῖ οὐδένα. Οὐδέ γάρ ἄνθρωπος ἀλόγων γίνεται κριτής, ἀλλ᾿ ἀνθρώπων. Ὁ δέ Πατήρ δέδωκε τῷ Υἰῷ τήν κρίσιν· οὐ καθό Θεός ἐστιν ὁ Υἱός, ἀλλά καθό ἄνθρωπος γέγονε. Κρινεῖ δέ πάντας, συγκρίνων τήν ἑαυτοῦ ὡς ἀνθρώπου πολιτείαν πρός ἡμᾶς. Πάλιν δέ ὁ λόγος αὐτοῦ κρινεῖ, τουτέστι διδασκαλία, ἥντινα διά τῶν ἔργων ἀνεδείξατο, κατά τό γεγραμμένον· (805) " Ὧν ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς ποιεῖν τε καί διδάσκειν. "      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ   ΚΣτ΄.   

Τί ἐστιν ἡ τοῦ Πνεύματος βλασφημία· καί πῶς; "Πᾶν ἁμάρτημα ἀφεθήσεται τοῖς ἀνθρώποις· τοῖς δέ εἰς αὐτό βλασφημήσασιν, οὐκ ἀφεθήσεται, οὔτε ἐν τῷ  αἰῶνι τούτῳ, οὔτε ἐν τῷ μ έλλοντι."  

Ἀπόκρισις.  

 Ἡ περί τῆς τοῦ Πνεύματος βλασφημίας ἀπορία, αὐτόθεν ἔχει τήν λύσιν. Τοῦ γάρ Κυρίου ἰάσεις ποιοῦντος ποικίλας, οἱ Ἰουδαῖοι τάς τοῦ Πνεύματος ἐνεργείας, τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμόνων ταύτας ἀνετίθεσαν. Τό δέ, Οὔτε ἐνταῦθα, οὔτε ἐν τῷ μέλλοντι, ἄφεσιν γίνεσθαι τοῖς βλασφημοῦσιν, ἑξῆς ζητητέον. Φασί τινές τῶν τά τοιαῦτα διά τοῦ Πνεύματος ἠκριβωκότων, τέσσαρας εἶναι τρόπους, δι᾿ ὧν συγχώρησις γίνεται ἁμαρτημάτων· δύο ἐνταῦθα, καί δύο ἐν τῷ μέλλοντι. Ἐπειδή γάρ οὐκ ἐξικνεῖται ἡ μνήμη ὅλου τοῦ χρόνου μνημονεύειν τά σφάλματα, ἵνα ὑπέρ αὐτῶν ἐνταῦθα μετανοήσῃ ὁ ἄνθρωπος, ᾠκονόμησε φιλάνθρωπος ὤν ὁ Δεσπότης τῆς φύσεως, καί ἡμῶν μή μετανοούντων τρόπους μετανοίας· ἐν μέν τῷ μέλλοντι, ὡς εἴρηται, δύο. Ὅταν τις ἀδιαφόρως [R. non bene διαφόρως] ἐνταῦθα ἁμαρτήσας, καί πάλιν ἀδιαφόρως ἀγαθοεργήσας, εἴτε εἰς οἶκτον καί συμπάθειαν πρός τόν πλησίον κινηθείς, ἤ ὅσα ἄλλα φιλανθρωπίας ἐχόμενα, ταῦτα ἐν τῶ μέλλοντι αἰῶνι ἐν τῷ καιρῶ τῆς κρίσεως ζυγοστατούμενα, ἐφ᾿ ἅ τήν ῥοπήν ἕξει, συγχώρησις γίνεται· Οὗτος μέν ὁ εἷς τρόπος· Δεύτερος δέ, οὗτος· ὅταν τις ἐν ἁμαρτίαις ἐνεχόμενος· ἀκούων δέ τοῦ Κυρίου λέγοντος, Μή κρίνετε, ἵνα μή κριθῆτε, φοβούμενος οὐδένα κρίνῃ, ἐν τῇ ἐξετάσει τῶν βεβιωμένων, ὡς φύλαξ τῆς ἐντολῆς οὐ κρίνεται. Τῆς γάρ ἑαυτοῦ ἐντολῆς οὐκ ἐπιλήσμων ὁ ἀψευδέστατος. Οἱ δέ δύο ἕτεροι τρόποι, ἐνταῦθα τήν συγχώρησιν ἔχουσιν, ὅταν ἐν ἁμαρτίαις τις ὤν, οἰκονομεῖται ἐκ τῆς προνοίας  ἐν συμφοραῖς, ἐν ἀνάγκαις, ἐν νόσοις. Ὡς οὐκ οἶδε γάρ διά τῶν τοιούτων καθαίρειν αὐτόν ὁ Θεός· καί εἰ μέν εὐχαριστεῖ πειραζόμενος, τόν ἐπί τῇ εὐχαριστίᾳ μισθόν λαμβάνει. Εἰ δέ ἀχαριστεῖ, δι᾿ ἅς μέν ἁμαρτίας παιδεύεται, ἐκ τούτων καθαίρεται· τήν δέ ὑπέρ τῆς ἀχαριστίας εἰσπράττεται ποινήν. Ἔπειτα, ἅτινα εἰς ἀνθρώπους τις ἁμαρτάνει, ὡς ἔδειξεν ὁ λόγος, (808) πολλάς ἔχει προφάσεις συγχωρήσεων. Ἁμαρτάνων γάρ τις εἰς ἄνθρωπον, ἄλλον δέ ἄνθρωπον εὖ ποιῶν· εἰς ἤν φύσιν ἥμαρτεν, αὕτη καί ἀπελογίσατο. Ἡ δέ εἰς τό Πνεῦμα βλασφημία· ἔστι δέ ἡ ἀπιστία, μή ἔχουσα ἑτέραν πρόφασιν συγχωρήσεως, ἤ μή τό γενέσθαι πιστόν· εἰκότως τῷ ἐν ἀπιστίᾳ τόν βίον κατακλείσαντι, οὔτε ἐνταῦθα, οὔτε ἐν τῷ μέλλοντι ἀφεθήσεται τῆς ἀπιστίας καί ἀθεΐας ἡ ἁμαρτία.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΚΖ΄.   

Τί δηλοῖ τό τῶν Παροιμιῶν αἴνιγμα, τό; "Ἐάν πεινᾶ ὁ ἐχθρός σου, ψώμιζε αὐτόν· ἐάν διψᾶ, πότιζε αὐτόν· τοῦτο γάρ ποιῶν, ἄνθρακας πυρός σωρεύσεις ἐπί τήν κεφαλήν αὐτοῦ."  

Ἀπόκρισις.  

Ἐχθρόν ἔχομεν κατά τῆς ψυχῆς, τό ἡμέτερον σῶμα· ἀεί διά τῆς ἐπαναστάσεως τῶν παθῶν πολεμοῦν ἡμᾶς. Ἐάν οὖν ἐκ τῆς συνειδήσεως πιεζόμενον τό τῆς σαρκός φρόνημα πεινᾷ, τουτέστιν ὀρέγεται σωτηρίας· ἤ διψᾷ θείαν γνῶσιν, δέον τρέφειν αὐτόν δι᾿ ἐγκρατείας καί πόνων· καί ποτίζειν τῇ μελέτῃ τῶν θείων λογίων. Οὕτως γάρ σωρεύονται ἐπί τήν κεφαλήν αὐτοῦ, τουτέστιν ἐπί τόν νοῦν, ἄνθρακες πυρός· θεῖοι καί πνευματικοί λογισμοί.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΚΗ΄.   

Τί σημαίνει τό ἐν τῷ ρα΄  ψαλμῷ εἰρημένον, " Ὡμοιώθην πελεκᾶνι ἐρημικῷ."  

Ἀπόκρισις.  

Ὁ πελεκάς οὗτος ὄρνεόν ἐστιν· ὁ δέ ὄφις, πολύ (809) ἐχθραίνει τῶν νοητῶν [Rrg. τοῖς νεοττοῖς] αὐτοῦ. Αὐτός δέ τί μηχανᾶται; Εἰς ὕψος πήγνυσι τήν καλιάν αὐτοῦ, πανταχόθεν περιφράσσων αὐτήν διά τόν ὄφιν. Τί οὖν ποιεῖ ὁ κακομήχανος ὄψις; Περισκοπεῖ ὅθεν πνέει ὁ ἄνεμος, κἀκεῖθεν ἐμφυσᾷ τοῖς νεοττοῖς τόν ἰόν αὐτοῦ, καί τελευτῶσιν. Ἔρχεται οὖν ὁ πελεκάν, καί θεωρεῖ ὅτι ἀπέθανον αὐτοῦ τά παιδία· καί σκοπεῖ νεφέλην, καί πετάται εἰς ὕψος μετά τῶν πτερύγων· τύπτει τε αὐτοῦ τάς πλευράς, καί διά τῆς νεφέλης ἐπιστάζει τούτοις, καί ἐγείρονται. Λαμβάνεται οὖν ὁ πελεκάν εἰς τόν Κύριον· τά δέ παιδία αὐτοῦ, ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα, ἡ ἡμετέρα φύσις· ἡ δέ καλιά αὐτοῦ, ὁ παράδεισος· ὁ δέ ὄφις, ὁ ἀποστάτης διάβολος.  Ἐνεφύσησεν οὖν ὁ ἀρχέκακος ὄφις διά τῆς παρακοῆς τοῖς πρωτοπλάστοις, καί γεγόνασιν νεκροί τῇ ἁμαρτίᾳ. Ὁ γοῦν Κύριος ἡμῶν καί Θεός διά τήν πρός ἡμᾶς ἀγάπην ὑψοῦται ἐπί τοῦ τιμίου σταυροῦ· καί νυγείς τήν πλευράν, διά τῆς νεφέλης τοῦ ἁγίου Πνεύματος ζωήν ἡμῖν ἐδωρήσατο τήν αἰώνιον.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΚΘ΄.  

Τί ἐστιν, " Ἐκεῖ στρουθία ἐννοσσεύσουσι;"  

Ἀπόκρισις.  

Στρουθία ἤ τάς ψυχάς, ἤ τάς διαφόρους ἀρετάς λέγει.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ Λ΄ .  

Τί σημαίνει τό, "Ἐρωδιοῦ ἡ κατοικία ἡγεῖται αὐτῶν;"  

Ἀπόκρισις.  

Ἐρώδιον φασιν ὄρνεον εἶναι· τοσαύτῃ δέ σωφροσύνῃ συζῇν (812), ὥστε ἡνίκα πρός συνουσίαν συνέρχεσθαι μέλλει, τεσσαράκοντα ἡμέρας πενθεῖν· καί πάλιν μετά ταῦτα, ἄλλας τεσσαράκοντα. Τήν δέ καλιάν πήγνυσιν ἐν τοῖς δένδροις, ἔνθα μή ἐπισκιάζεται ὑπό τινος, ἀλλά καθαρόν τόν ἀέρα ἔχει. Σημαίνει δέ διά τούτων τήν σωφροσύνην. Αὕτη γάρ ἡγεῖται πασῶν τῶν ἀρετῶν· ἀποδιάκειται δέ καί τῶν αἰσθητῶν, ὑπό μηδενός σκιαζομένη τῶν προσκαίρων. Ὁ τεσσαρακοστός γάρ ἀριθμός, τήν ἑκάστου τῶν δ΄ στοιχείων ἐμπεριέχει τελείωσιν.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΛΑ΄.   

Τί ἐστι τό, "Ἀποδιδούς ἁμαρτίας γονέων ἐπί τέκνα, ἕως τρίτης καί τετάρτης γενεᾶς, τοῖς μισοῦσί με;"  

Ἀπόκρισις.  

Πρώτην γενεάν ὑπειλήφαμεν εἶναι, τήν σποράν τοῦ κακοῦ· τουτέστι, τήν πρσβολήν· δευτέραν δέ, τήν ἐπιθυμίαν· τρίτην δέ τήν ἕξιν τοῦ κακοῦ γενεᾶς, τουτέστι, τήν συγκατάθεσιν· τετάρτην δέ, τήν ἐνέργειαν, τουτέστι τήν πρᾶξιν. Ἀποδίδοται οὖν ἕως τρίτης καί τετάρτης γενεᾶς· τουτέστιν, ὑπέρ τῆς συγκαταθέσεως καί τῆς πράξεως. Ἡ γάρ προσβολή καί ἡ ἐπιθυμία, ἀνεύθυνός ἐστιν, ὡς μή εἰς πέρας τοῦ κακοῦ προελθόντος.      

ΕΡΩΤΗΣΙ  ΛΒ΄.   

Πῶς ὀφείλει εὐσεβῶς νοηθῆναι ἡ ἐν τῇ Γραφῇ κειμένη τοῦ Θεοῦ μεταμέλεια.  

Ἀπόκρισις.  

Φασίν οἱ τά θεῖα εὐσεβῶς φρονεῖν διεγνωκότες, ἀδύνατον εἶναι τόν Θεόν φύσει ὄντα δημιουργόν, μή καί προνοητήν εἶναι φύσει τῶν δεδημιουργημένων. Εἰ δέ τοῦτο, ἀνάγκη πᾶσά ἐστι φυσικῶς προνοουμένη τοῦ Θεοῦ τῆς ἀνθρωπότητος, πολλούς εἶναι παρ᾿ αὐτῷ τούς περί τήν προνοουμένην φύσιν τῆς σωτηρίας τρόπους. Ἐπειδή γάρ ἀγχίστροφον ζῶον ὁ ἄνθρωπος, εὐχερῶς τοῖς καιροῖς καί τοῖς τρόποις συμμεταβαλλόμενον, ἀνάγκη πάντως καί τήν θείαν Πρόνοιαν, καίτοι τήν αὐτήν οὖσαν, συμμεταβάλλεσθαι ταῖς ἡμῶν διαθέσεσι, διά τῶν προσφυῶς ἁρμοζόντων ταῖς ἐν τῇ φύσει ἀναφυομέναις κακίαις τρόπον ἐφευρίσκουσαν. Καί ὥσπερ ἐπί τῆς ἰατρικῆς, πολλαί αἱ ταύτῃ ὑποκείμεναι νόσοι· καί ἀνάγκη τόν ἐπιστήμονα ἰατρόν, τοῦ ὑποκειμένου σώματος εἰς πολλά καί διάφορα παθήματα πίπτοντος, καί αὐτόν εἰς κρείττονας τρόπους ἀπό τῶν ἡττόνων μεταβαίνειν· οὕτως καί ἐπί Θεοῦ, (813) ἡ  ἀπό τοῦ τοιοῦδε τρόπου ἐπί ἕτερον τρόπον τῆς προνοίας μετάβασις, μεταμέλεια τοῦ Θεοῦ τῇ Γραφῇ σύνηθες ὀνομάζεσθαι.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΛΓ΄.   

Τί σημαίνει τό, "Ἐπί ταῖς τρισίν ἤ τέσσαρσιν ἀσεβείαις Τύρου οὐκ ἀποστραφήσομαι;"  

Ἀπόκρισις.  

Ἀσεβείας οἶμαι τέσσαρας τόν προφητικόν αἰνίττεσθαι λόγον· ταύτης [R.ταύτας] τήν προσβολήν, τήν ἐπιθυμίαν, τήν ἕξιν τοῦ κακοῦ καί τήν ἐνέργειαν. Ἐπί μέν οὖν τῆς πρώτης καί τῆς δευτέρας, τουτέστι τῆς προσβολῆς καί τῆς ἐπιθυμίας, ἀνοχήν ποιεῖται ὁ Θεός, ὡς μή τοῦ κακοῦ προβάντος εἰς τελείωσιν. Ἐπί δέ τῆς τρίτης καί τῆς τετάρτης ἀσεβείας, τουτέστιν ἕξεως καί ἐνεργείας, ἤγουν συγκαταθέσεως καί πράξεως, τήν ἀπειλήν ὁ Λόγος εἰκότος ἐνδείκνυται.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΛΔ΄.  

Διά τί οὐ δύναται λέγεσθαι Πατήρ Πνεύματος, ἤ Χριστός Πνεύματος καθάπερ ἐπί τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ λέγεται διαφόρως [ἀδιαφόρως] Πνεῦμα Θεοῦ, καί Πνεῦμα Χριστοῦ;  

Ἀπόκρισις.  

Ὥσπερ ἐστί αἴτιος τοῦ Λόγου ὁ Νοῦς, οὕτως καί τοῦ Πνεύματος, διά μέσου δέ τοῦ Λόγου. Καί ὥσπερ οὐ δυνάμεθα εἰπεῖν τόν λόγον εἶναι τῆς φωνῆς, οὕτως οὐδέ τόν Υἱόν λέγειν τοῦ Πνεύματος.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΛΕ΄.  

Τί δηλοῖ τό ὑπό τοῦ Κυρίου λεγόμενον, τό, "Ἐάν ὁ ὀφθαλμός ἤ ἡ χείρ ἤ ὁ ποῦς σκανδαλίζῃ σε, ἔκκοψον αὐτούς, καί βάλε ἀπό σοῦ;"  

Ἀπόκρισις.  

Ἔστι μέν καί περί φίλων, ὡς ὀφθαλμῶν, καί οἰκείων, ὡς περί χειρῶν ἡμῶν ὄντων ἀναγκαίων· καί ἑταίρων [R. ἑτέρων], ποδῶν δίκην διακονούντων ἡμῖν, ὑπονοεῖν τήν παραβολήν, κατά τό πρόχειρον αἰνίττεσθαι· οὕσπερ ἐάν σκανδαλίζωσι καί τήν ψυχήν καταβλάπτωσιν, ἐκκόπτειν ὁ λόγος παρεκελεύσατο. Ἔστι δέ καί ἄλλως ἐκλαβεῖν τό παράγγελμα, κατά τόν τῆς ἀναγωγῆς τρόπον. Ἐάν ἔχῃς θεωρητικήν γνῶσιν ὥσπερ ὀφθαλμόν· πρός τύφον δέ αὕτη ἐπαίρει σε (816) καί ὑπερηφανίαν, ἔκκοψον αὐτήν. Ἐάν δέ καί πρᾶξιν ἀστείαν, καί αἰτία σοι γίνεται ἐπάρσεως, ἔκκοψον αὐτήν. Ὡσαύτως δέ καί ἐάν ἱκανότητα ἔχῃς διακονίας, ὅπερ ἐστίν ὁ ποῦς, καί ὡς ἐκ τούτου φυσᾶς, ἀπόστηθι ἀπ᾿ αὐτῆς. Συμφέρει γάρ σε παρά ταύτας δοκούσας εἶναι ἀρετάς γενέσθαι, καί μή διά τῆς ἐπάρσεως καί ὑπερηφανίας εἰς παντελῆ χωρῆσαι ἀπώλειαν.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΛΣτ΄.   

Τί δηλοῖ τό, "Ἐπήρθη ὁ ἥλιος, καί ἡ σελήνη ἔστη ἐν τῆ τάξει αὐτῆς."  

Ἀπόκρισις.  

Ὅταν ἐν ἡμῖν ὕψωθῇ ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης διά τῶν ἀγαθῶν ἔργων, καί τῆς ἀληθοῦς γνώσεως, τότε ἡ σελήνη ἵσταται ἐν τῆ τάξει αὐτῆς· τουτέστιν ἡ ἡμετέρα φύσις ἡ ὑπό τροπήν οὖσα καί ἀλλοίωσιν, τάξιν λαμβάνει βάσιμον.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΛΖ΄.  

Τί ἐστι τό ἐν τῇ καθολικῇ Πέτρου γεγραμμένον, "Ἵνα κριθῶσι κατά ἀνθρώπους σαρκί, ζῶσι δέ κατά Θεόν πνεύματι; "  

Ἀπόκρισις.  

Ἐπειδή περί τῶν ἐν τῷ κατακλυσμῷ εἴρηται ταῦτα· οὗτοι δέ εἶχον παντελῆ ἀγνωσίαν Θεοῦ, καί πονηροῖς ἐπιτηδεύμασι συνέζων· ὅσα μέν εἰς ἀνθρώπους ἡμάρτανον, διά τῶν καθ᾿ ἑκάστην συμβαινόντων αὐτοῖς πολέμων τε καί ἐπαγωγῶν, καί ποικίλων συμβάσεων, ἀφῆκεν αὐτοῖς· τά δέ περί τῆς εἰς αὐτόν ἀγνοίας ἁμαρτήματα οὐκ ἀφῆκεν αὐτοῖς· (817) ἵνα διά τῆς εἰς αὐτόν πίστεως, ἡνίκα διά φιλανθρωπίαν ἐν τῇ τοῦ ᾅδου γένηται χώρᾳ, ὅσοι πιστεύσωσιν, ἀφεθῇ αὐτοῖς ἡ τῆς ἀσεβείας ἁμαρτία· καί ζήσωσι κατά Θεόν πνεύματι, κριθέντες δηλονότι σαρκί, καθώς εἴρηται, ὑπέρ τῶν εἰς ἀνθρώπους πλημμελειῶν.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΛΗ΄.   

Τί σημαίνει Δαβίδ ψάλλων, καί τό πονηρόν πνεῦμα τοῦ Σαούλ ἀποκαταπαύων,  

Ἀπόκρισις.  

 Πᾶς ὁ κατά τόν μακάριον Δαβίδ ποιμαίνων τά πρόβατα, τουτέστιν, τό λογιστικόν τῆς ψυχῆς· καί κτένων θυμόν καί ἐπιθυμίαν καθάπερ ἐκεῖνος τόν λέοντα καί τήν ἄρκον· οὗτος τῷ λόγῳ τῆς διδασκαλίας χρώμενον μετά τινος ὑψηλῆς θεωρίας, ἡδύνει τόν ἀκούοντα, καί τά ἐν αὐτῶ πάθη τῆς κακίας κατευνάζει.  

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΛΘ΄.  

Ἐπειδή ἡ Γραφή τρανῶς λέγει, ὅτι δέδωκε δεκάτας ὁ Ἀβραάμ τῷ Μελχισεδέκ· ἄλλως τε καί εἰ πάντα ἀπέδωκε, καθώς αὐτός λέγει, ὅτι ἕως σφαιρωτῆρος ὑποδήματος οὐκ ἔλαβε, πόθεν δέδωκε δεκάτας; Οὐδέ γάρ αὐτός ἴδιόν τι ἐπεφέρετο εἰς πόλεμεον ἔκπληκτος ἀπερχόμενος.      

Ἀπόκρισις.  

Ἐπειδή ἡ θεία Γραφή ἱερέα τοῦ Θεοῦ τόν Μελχισεδέκ λέγει εἶναι, προσηκόντως ἄρα ὁ Ἀβραάμ ὡς λαϊκοῦ τάξιν ἐπέχων δεδωκέναι τῷ ἱερεῖ τάς δεκάτας πιστευθήσεται. Ὅτι δέ καί εἶχε πόθεν παρασχεῖν, ἐκεῖθεν δῆλον. Οἱ γάρ ἐπιστατρεύσαντες βασιλεῖς ἐπί Σόδομα, οὐ μόνον τά Σοδόμων εἶχον λαβόντες, ἀλλά καί ἄλλων χωρῶν εἶχον μεθ᾿ ἑαυτῶν λάφυρα, ἅπερ ἦσαν προαιχμαλωτεύσαντες. Ἅπερ πάντα κατακόψας αὐτούς ὁ Ἀβραάμ, καί λαβών, τά μέν τῶν Σοδομιτῶν ἀπέδωκε· τά δέ ἄλλα παρ᾿ ἑαυτῷ κατέσχεν, ἐξ ὧν καί τάς δεκάτας τῷ Μελχισεδέκ παρέσχετο.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Μ΄.  

Τίνος χάριν, οἱ μέν κατά νόμον ἱερεῖς γυναῖκας ἔχειν οὐκ ἐκωλύοντο· οἱ δέ κατά Χριστόν ἱερεῖς κωλύονται, ὅσον ἀπό τῆς συνηθείας;  

Ἀπόκρισις.  

Ἐπειδή ἡ τοῦ Εὐαγγελίου ἱερωσύνη κατά τήν τάξιν Μελχισεδέκ γενέσθαι πιστεύεται, καί οὐ κατά τήν τάξιν Ἀαρών· Μελχισεδέκ δέ, γυναῖκα ἐσχηκέναι οὐκ ἀναγέγραπται. Ἀναγκαίως ἄρα καί οἱ κατά τήν αὐτοῦ τάξιν ἱερατεύοντες ἐπίσκοποι γυναῖκας οὐ προσίενται.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΜΑ΄. (820)  

Τίνος χάριν ἐν τῇ προθέσει τοῦ τιμίου σώματος καί αἵματος τοῦ Κυρίου, τούς ἄρτους καί τά ποτήρια ἀνίσους προτιθεῖν ἔθος τῆς Ἐκκλησίᾳ;  

Ἀπόκρισις.  

Πάντα ὑπερφυῆ λόγον ἔχουσι τά ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τελούμενα. Ἐπειδή δέ κατ᾿ ἐξαίρετον τά σύμβολα ταῦτα τῆς θείας οὐσίας εἰσί μυστήρια καί ἀπεικονίσματα· ἔστι δέ αὕτη ἀσύνθετος· πᾶσα δέ κτίσις σύνθετός ἐστι· μόνη δέ, ὡς εἴρηται, ἡ ἁγία Τριάς ἁπλῆ καί ἀσύνθετος· διά τοῦτο οὖν ἄνισα προτίθησιν ἡ Ἐκκλησία τούς ἄρτους καί τά ποτήρια, τό Θεῖον ἐν τούτοις χαρακτηρίζουσα.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΜΓ΄.  

Τί σημαίνει τό Γαριζίν, καί τό Βάλ;  

Ἀπόκρισις.  

Γαριζίν ἑρμηνεύεται περιτομή· Βάλ δέ, φύραμα. Ἐν τῷ φυράματι οὖν τῆς ἐθνικῆς μερίδος τῆς καθηραμένης, πήγνυσι θυσιαστήριον ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΜΔ΄.  

Τί Χαυῶνες, Κανά, Γαλιλαία, Δωήκ καί Ἀερμών.  

Ἀπόκρισις  

Χαυῶνες θυρίδες ἑρμηνεύονται. Κανά (821) ἑρμηνεύεται κτῆσις· Γαλιλαία δέ ἀποκάλυψις (ἀποκύλισις). Δωήκ ὁ Σύρος, ὁ ὑπερήφανός ἐστι λογισμός. Ἀερμών ἑρμηνεύεται ἀποστροφή θηρίων. Φασί δέ τόν Ἰορδάνη ποταμόν ἐκεῖθεν γεννᾶσθαι. Σημαίνει δέ διά τούτων, τήν χάριν τοῦ ἁγίου βαπτίσματος.      

ΕΡΩΤΗΣΣ ΜΕ΄.  

Τί ἐστι τό ἐν Ψαλμοῖς εἰρημένον, "Σχολάσατε, καί γνῶτε ὅτι ἐγώ εἰμί ὁ Θεός;"  

Ἀπόκρισις.  

Ἕξ εἰσι σχολαί, ἅστινας κατορθοῦντες, Θεόν ἐπιγνῶναι δυνάμεθα. Πρώτη ἡ τῆς ἁμαρτίας ἐνεργείας· δευτέρα, ἡ τῆς ἐξαπτικῆς διαίτης· τρίτη, ἡ τοῦ τύπου τῆς ἐπιμιξίας τῶν ἀφυλάκτως βιούντων· τετάρτη, ἡ τοῦ ἀπροσφόρου ἐπιτηδεύματος τοῦ κατά Θεόν βίου· πέμπτη, ἡ τῆς ὑπάρξεως τῆς διαβεβλημένης καί εἰς πολλά περισπώσης τόν νοῦν· ἕκτη, τό μή ἔχειν καθόλου ἴδιον θέλημα. Καί τοῦτό ἐστι καί ἀποταγή καί ὑποταγή ἡ ἀληθινή καί κατά Θεόν.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΜΣτ΄.  

Εἰς πρόσωπον τίνος λαμβάνεται ὁ Ἰεφθάε, καί ἡ τούτου θυγάτηρ;  

Ἀπόκρισις.  

Ὁ μέν Ἰεφθάε εἰς πρόσωπον τοῦ Κυρίου· ἡ δέ τούτου θυγάτηρ, εἰς τήν αὐτοῦ πανάχραντον σάρκα. Ὥσπερ γάρ ὁ Ἰεφθάε ἐκ πόρνης ἦν γεγεννημένος, καί ἀπό τῶν ἰδίων ἐξεδιώχθη· καί ἐξελθών ἐπολέμησε, καί ἐνίκησε τούς ὑπεναντίους, ὑποσχόμενος τῷ Θεῷ τόν ὑπαντῶντα αὐτῷ ἐκ τῶν οἰκείων αὐτοῦ προσάγειν εἰς θυσίαν· οὕτως καί ὁ Κύριος ἐκ τῆς πορνευσάσης ἡμῶν φύσεως, τό κατά σάρκα ἀναμαρτήτως προελθών, καί τῆς οἰκείας σαρκός γενόμενος σπορεύς. Ἐκδιωχθείς τε ὑπό τῶν δοκούντων εἶναι Ἰουδαίων, καί τόν ὑπέρ ἡμῶν πόλεμον νικήσας, προσήγαγε τήν οἰκείαν σάρκα τῷ Θεῷ καί Πατρί. Ἰεφθάε γάρ ἑρμηνεύεται, ἄνοιξις Θεοῦ.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ   ΜΖ΄. (824)  

Πῶς νοήσομεν τό τοῦ Εὐαγγελίου, ὅτι "Μείζων Ἰωάννου ἐν γεννητοῖς οὐκ ἐγήγερται· ὁ δέ μικρότερος ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν, μείζων αὐτοῦ ἐστιν;"  

Ἀπόκρισις.  (824)  

Ὅστις ὑπέρ τόν Ἰωάννην ταπεινώσει ἑαυτόν (τοῦτο γάρ ἐστι τό, μικρότερος), ἐκεῖνος μείζων ἐστί τοῦ Ἰωάννου.Ἤ καί ἄλλως, ἐπειδή ὁ Ἰωάννης τήν ἐνταῦθα ἐφικτήν διά θεωρίας γνῶσιν κατειληφέναι πιστεύεται, ἡ μικρά καί τελευταία κατά τήν μέλλουσαν φανήσεσθαι κατάστασιν γνῶσις, μείζων ὑπάρχει τῆς ἐνταῦθα. Ἤ καί ὁ ἐν ἀνθρώποις ἄκρος θεολόγος τοῦ ἐν ἀγγέλοις ἐσχάτου ἐστί μικρότερος. Ἤ καί ὁ κατά τήν ἀγγελικήν [εὐαγγελ.] πολιτείαν τήν ἐσχάτην ἔχων τάξιν, τοῦ κατά τόν νομικήν δικαιοσύνην ἄκρου, μείζων ἐστί.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΜΗ΄.  

Τί ἐστι, τό τῶν Παροιμιῶν, "Χειρί χεῖρας ἐμβαλών, οὐκ ἀθωωθήσεται;"  

Ἀπόκρισις.  

Πράξει ἐναρέτῳ ὁ πρᾶξιν μίσγων φαύλην, οὐκ ἀθωωθήσεται.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΜΘ΄.

Τί ἐστι τό, "Ἑπτάκις πεσεῖται ὁ δίκαιος, καί ἀναστήσεται;"  

Ἀπόκρισις.  

Δίκαιον ἐνταῦθα, τόν μόνον ἀληθῶς δίκαιον τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν ὑπολαμβάνειν χρεών. Ἐπεί οὖν ὁ αὐτός ἐν ἡμῖν λέγεται καί πίπτειν καί ἀνίστασθαι, ὡς τά ἡμέτερα πάντα διά φιλανθρωπίαν καταδεξάμενος· ἔπεσε δέ ἡ φύσις ἡμῶν ἑπτάκις, κατά τε τήν τοῦ προπάτορος παράβασιν πρώτην γεγενημένην· δευτέραν δέ, τήν τολμηθεῖσαν τοῦ Κάϊν μιαιφονίαν, πρῶτον καινοτομήσαντος φόνον· τρίτην ἐπί τῆς κατά τόν Νῶε γενεᾶς, ἐφ᾿ ἧς οὐ κατέμεινε τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, διά τό εἶναι αὐτούς σάρκας· τέταρτον, ἐπί τῆς πυργοποιίας· πέμπτον, ἐπί τῆς τοῦ Ἀβράαμ γενεᾶς, ἐξ ἧς μόνος αὐτός τῷ Θεῷ εὐηρέστησε· ἕκτην, ἐπί τοῦ Μωϋσέως, εἰς τοσοῦτον τῆς ἐπ᾿ αὐτοῦ γενεᾶς ἀθεΐας ἐξοκειλάσης, ὡς αὐτόν εἰς ἐπικουρίαν τῆς τοσαύτης ἀσεβείας ἀπό Θεοῦ πεμφθῆναι· ἕβδομον, ἐπί τῆς τῶν προφητῶν γενεᾶς, ἥτις τάς προλαβούσας γενεάς εἰς κακίας μέτρον ὑπερηκόντισεν. Ἐπεί οὖν, ὡς εἴρηται, ἑπτάκις ἔπεσεν ἡ φύσις ἡμῶν, ταύτην ἀφάτῳ φιλανθρωπίᾳ νικηθείς ἀνέστησεν ὁ Κύριος αὐτήν τήν φύσιν ἑνώσας ἑαυτῶ καθ᾿ ὑπόστασιν.      

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Ν΄.  

Τί σημαίνει τό Εὐαγγέλιον, λέγον, "Νίψαι σου τό πρόσωπον, καί ἄλειψαί σου τήνκεφαλήν;"  

Ἀπόκρισις.  

Τό πρόσωπον ἡμῶν ἐστιν ὁ βίος, χαρακτηρίζων καθάπερ ἡ ὄψις ὁποῖοί τινές ἐσμέν κατά τόν ἔσω ἄνθρωπον. Τοῦτο οὖν ὁ λόγος παρακελεύεται νίπτειν, (825) τουτέστι καθαίρειν τόν βίον, κηλῖδος πάσης ἁμαρτιῶν· κεφαλή δέ ἐστιν ὁ ἡμέτερος νοῦς, ὅν ὁ λόγος ἀλείφειν κελεύει, τουτέστι τῇ θείᾳ καταφαιδρύνειν γνώσει.