Τετάρτη 26 Απριλίου 2017

Ορθοδοξία και Πλατωνισμός


Μέρος 1ο
Πώς η εταιρεία χιλιαστών, «Σκοπιά», για να μην εγκαταλείψει το αντιχριστιανικό δόγμα του θνητοψυχισμού, προσπαθεί να υποστηρίξει ότι η θεολογία των Πατέρων της Εκκλησίας για την Ψυχή, δεν είναι βιβλική αλλά… πλατωνική!
Είναι η διδασκαλία τών Ορθοδόξων Πατέρων... Πλατωνική;
Του Papyrus 52
Οι Μάρτυρες τής Σκοπιάς, αντί να δουν τις ειδωλολατρικές Πλατωνικές και Γνωστικές απόψεις τους, κατηγορούν ψευδώς την Εκκλησία τού Κυρίου γι' αυτό που κάνουν οι ίδιοι!
Περιεχόμενα
 
1. Οι «γνωστοί-άγνωστοι» της Βικιπαίδεια
Το παρόν άρθρο, γράφτηκε επειδή η προκλητικότητα μερικών φανατικών της «Σκοπιάς», μας έκανε να ασχοληθούμε και πάλι με αυτούς, με σκοπό να ενημερώσουμε τον ανύποπτο αναγνώστη.
Πρόκειται για άτομα που είναι οπαδοί των δογμάτων της αμερικάνικης χιλιαστικής εταιρείας των «Μαρτύρων του Ιεχωβά» (συχνά θα τους αναφέρουμε ως ΜτΙ), και δρούσαν για καιρό στη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια, δημιουργώντας όλα τα λήμματα που έχουν σχέση με την αίρεση αυτή, ενώ παράλληλα, προσπαθούσαν να  δημιουργήσουν προβλήματα και αλλοιώσεις σε κάθε κείμενο που παρουσίαζε τη θέση της Εκκλησίας.
Αυτοί λοιπόν, δημιούργησαν δύο blog στο διαδίκτυο όπου απέκρυψαν με δόλο τα πιστεύω τους, ώστε να αναρτούν εκεί διάφορα «άρθρα» και αποσπάσματα κειμένων, κομμένα και ραμμένα σύμφωνα με τις επιδιώξεις τους, παριστάνοντας τους «ουδέτερους» μελετητές των θρησκειών! (είναι τόσο… «ουδέτερα» τα θέματά τους, που όλα κινούνται ενάντια στην Εκκλησία, ενώ συμφωνούν 100% με τα δόγματα της «Σκοπιάς»).
Κατά την πάγια τακτική μας, δεν θα πληροφορήσουμε για τη διεύθυνση των blog. Άλλωστε έχουν μηδαμινή αναγνωσιμότητα. (Μάλιστα, κατά ένα περίεργο τρόπο, μεγάλο μέρος των επισκέψεων των blog προέρχεται πάνω από 70 χώρες του κόσμου! Προφανώς, οι οπαδοί της «Σκοπιάς» ενημέρωσαν τις οργανώσεις τους στην Ελλάδα και άλλα κράτη για να μαζέψουν επισκέψεις. Όμως δεν σκέφτηκαν πόσο αφύσικο θα φαίνεται, ένα νέο, ελληνικό blog, να έχει επισκέψεις από την Ινδία, την Αφρική και τα νησιά… Φίτζι!).
Οι οπαδοί της «Σκοπιάς» λοιπόν, ήρθαν κατ’ επανάληψη σε δύσκολη θέση στη Βικιπαίδεια, από ορθοδόξους. Τότε ακριβώς έμαθαν τι σημαίνει ο όρος «βιβλιογραφία». Δυστυχώς όμως, ακόμα και αυτό το πολύτιμο βοήθημα της επιστήμης, το χρησιμοποίησαν σύμφωνα με το δόλιο πνεύμα της «Σκοπιάς». Στο ένα από τα blog τους, βρίσκει κανείς διάφορα κομμάτια κειμένου έκτασης 10-20 σειρών είτε σε πληκτρολογημένο κείμενο είτε σε σκαναρισμένη εικόνα, παρμένα από διάφορα βιβλία (συχνά μάλιστα, από συγγραφείς που διαφωνούν κάθετα με τα δόγματα της «Σκοπιάς»), αποκομμένα όμως από τα συμφραζόμενα ώστε να βγάζουν όποιο νόημα τους βολεύει! Πρόκειται για ελεεινή συμπεριφορά προς τη βιβλιογραφία.
Για παράδειγμα, είναι τραγικό να βλέπεις κομμένο απόσπασμα που να αναφέρει απλά ότι οι Χριστιανοί υπό τον Κύριλλο Αλεξανδρείας απώθησαν τους Εβραίους εκτός της πόλης (βλ. και άρθρο περί Υπατίας), με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται σαν ένα ανεξήγητο γεγονός! Διότι, οι οπαδοί της «Σκοπιάς» απέκρυψαν το κυριότερο: ότι λίγη ώρα πριν γίνει αυτό, είχε εκτελεστεί άρτια ένα εγκληματικό σχέδιο που είχαν εκπονήσει οι ηγέτες των Εβραίων της Αλεξάνδρειας. Σε μια ενέδρα θανάτου όπου καραδοκούσε μεγάλος αριθμός οπλισμένων Εβραίων, παγίδευσαν τους Χριστιανούς με έναν ψεύτικο συναγερμό πυρκαγιάς και τους «κατέσφαξαν» όπως σημειώνει ο χρονογράφος Θεοφάνης[1]!
Είναι απίστευτο ότι αποσιώπησαν την ουσία του γεγονότος, όμως για τέτοιους ΨΕΥΤΕΣ και ΠΑΡΑΧΑΡΑΚΤΕΣ μιλάμε…
Κατά τον τρόπο αυτό, έχουν γεμίσει τα blog τους με κείμενα που έχουν φτιαχτεί ώστε να αφήνουν απατηλά υπονοούμενα κατά της Εκκλησίας και των Πατέρων, ενώ προβάλουν τα δόγματα της «Σκοπιάς» ή την επίσημη βίβλο τους, τη «Μετάφραση του Νέου Κόσμου», αυτό το αντιεπιστημονικό τερατούργημα που είναι φτιαγμένο με σκοπό να υπηρετήσει τα δόγματα που έχει εφεύρει η εταιρεία[2]. (Aν και απέκρυψαν τη θρησκευτική τους ταυτότητα, εντούτοις έκαναν μια σημαντική γκάφα: στα blog βρήκαμε αρκετές αναφορές και ολόκληρα άρθρα που αφορούν τη «Μετάφραση του Νέου Κόσμου» των ΜτΙ! Μόνο οι ίδιοι θα μπορούσαν να φτιάξουν άρθρο για το παίνεμα αυτής της «μετάφρασης», ειδικά όταν η εταιρεία έχει παραχαράξει τη Βίβλο, προσθέτοντας 237 φορές(!) τη λέξη «Ιεχωβά» στην Καινή Διαθήκη, μια λέξη ανύπαρκτη σε ΟΠΟΙΟΔΗΠΟΤΕ χειρόγραφο ή μαρτυρία που αφορά το κείμενο της Καινής Διαθήκης[3]).
Σε μερικά λοιπόν από τα κείμενα που φτιάχνουν, επιτίθενται στην Εκκλησιαστική πίστη περί ψυχής. Επειδή οι ΜτΙ πιστεύουν ότι η ψυχή πεθαίνει μαζί με το σώμα, λένε ότι αυτό που οι Πατέρες της Εκκλησίας διδάσκουν ως «αθανασία της ψυχής», είναι τάχα πλατωνικής προέλευσης και αποτελεί διδασκαλία ΕΝΑΝΤΙΑ στη Βίβλο!
(να επισημάνουμε ότι στο ένα τους blog, βάζουν μόνο αποσπάσματα κειμένων όπως είπαμε, ενώ στο άλλο blog αναρτούν ολόκληρα δικά τους άρθρα στα οποία βάζουν από κάτω υποσημειώσεις και βιβλιογραφία παριστάνοντας τους… «επιστήμονες», λες και στο διαδίκτυο υπάρχουν μόνο αγράμματοι που δεν θα καταλάβουν τις απάτες τους…)
Αυτό το παραμύθι περί ψυχής, προσπαθούσαν να το περάσουν και στη Βικιπαίδεια, και για να «τεκμηριώσουν» τις ασυναρτησίες αυτές, χρησιμοποιούσαν τμήματα από βιβλία θεολόγων και τα διέστρεφαν για να δείξουν -αν είναι δυνατόν- ότι οι ορθόδοξοι θεολόγοι, συμφωνούν… με τη «Σκοπιά»!
Φυσικά, το να ισχυρίζεσαι ότι οι ορθόδοξοι θεολόγοι (π.χ. Ιω. Ζηζιούλας, Ανδρ. Θεοδώρου, Κων. Σκουτέρης κ.ά.) συμφωνούν με τους χιλιαστές, είναι από μόνο του  κάτι εντελώς ασυνάρτητο και ανάξιο λόγου. Παρά ταύτα, όλα τα παραθέματα που προσκόμισαν, απαντήθηκαν ένα προς ένα με χρήση άλλων αποσπασμάτων, από τους ίδιους θεολόγους, ώστε να φανεί η παραχάραξη.
Κι όμως: παρά τις απαντήσεις που πήραν, και παρά το γεγονός ότι διασύρθηκαν ενώπιον όλων για τις αθλιότητες αυτές, εντούτοις έφτιαξαν blog όπου γράφουν και πάλι ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΑ ΙΔΙΑ!
Αυτό δείχνει ότι το ζήτημα των οπαδών της «Σκοπιάς», είναι δυστυχώς θέμα ψυχιατρικής εξέτασης και όχι θρησκευτικών πεποιθήσεων[4]…
       
2. Μια συνολική Ορθόδοξη απάντηση για τα περί «αθανασίας της ψυχής», σύντομη, πλήρης και ξεκάθαρη, προς τους αμαθείς και τις σέκτες τους
Αν και το άρθρο αυτό είναι εκτενές και απαντά σε πλήθος παραχαράξεων, τώρα στην αρχή θα εκθέσουμε την Ορθόδοξη πίστη περί ψυχής για να τελειώσει το παραμύθι των οπαδών της «Σκοπιάς» το ίδιο άδοξα όπως άρχισε.
Ας δούμε, αρχικά, μερικά πράγματα περί «θεολογικών δανείων».
Θυμίζουμε στους ΜτΙ, ότι τρομάζοντας στην ιδέα πως η χρήση δαχτυλιδιών στους γάμους τους θυμίζει παγανιστική τελετή, σπεύδουν να δικαιολογηθούν και μας λένε:
«Ακόμα κι αν ήταν γεγονός ότι πρώτοι οι παγανιστές χρησιμοποίησαν γαμήλια δαχτυλίδια, αποκλείει το γεγονός αυτό τη χρήση τους από τους χριστιανούς; Όχι απαραίτητα [...] δεν υπάρχει καμία αντίρρηση να χρησιμοποιεί ένας Χριστιανός [...] καθώς δεν συνεπάγεται ότι κρατά τις ψεύτικες θρησκευτικές πρακτικές»[5].
            Με τον ίδιο τρόπο αντιδρούν όταν η χρήση νερού στα «βαφτίσματά» τους θυμίζει άλλες τελετουργίες:
«Μερικοί λόγιοι προσπαθούν να βρουν προεικονίσεις του βαφτίσματος του Ιωάννη, καθώς και του Χριστιανικού βαφτίσματος, στις αρχαίες τελετουργίες καθαρισμού που προέβλεπε ο Νόμος [...] Ούτε είναι βάσιμος ο ισχυρισμός μερικών ότι το βάφτισμα που έκανε ο Ιωάννης πιθανότατα το δανείστηκε από την Ιουδαϊκή αίρεση των Εσσαίων ή από τους Φαρισαίους»[6].

Άρα, σύμφωνα με τους ΜτΙ, δεν έχει σημασία το «πώς μοιάζει» κάτι, ή το «τι θυμίζει», αλλά ποιο περιεχόμενο του δίνει η νέα θρησκεία που το χρησιμοποιεί.
Γιατί όμως, όταν το ίδιο ακριβώς θέμα αφορά την Εκκλησία και τους Πατέρες, οι ΜτΙ αλλάζουν αμέσως τρόπο σκέψης, και «ξεχνάνε» όσα έλεγαν;
Για ποιο λόγο οι ΜτΙ ταυτίζουν τα λεγόμενα του Πλάτωνα περί «αθανασίας της ψυχής», με όσα είπαν οι Πατέρες, λες και είναι το ίδιο πράγμα;
Είναι σαφές πως δεν μας ενδιαφέρει ποιανού ιδέα ήταν να πει πρώτος μια φράση, αλλά ποιο είναι το περιεχόμενό της. Και πράγματι, η φράση του Πλάτωνα χρησιμοποιήθηκε από τους Πατέρες όχι ως προς το ειδωλολατρικό περιεχόμενο φυσικά, αλλά ως γλωσσική διατύπωση, ως εξωτερικό λεκτικό σχήμα!
Ας δούμε λοιπόν ποια είναι η πίστη του Πλάτωνα για την Ψυχή και τι εννοεί όταν μιλάει για «αθανασία της ψυχής»:
«Κάθε ψυχή είναι αθάνατη. Διότι το αεικίνητο είναι αθάνατο [...] Μόνο... αυτό που κινεί τον εαυτό του... δε σταματάει ποτέ να κινείται... και για τα άλλα όσα κινούνται αυτό είναι πηγή και αρχή της κίνησης. Η αρχή είναι κάτι αγένητο... καθετί που γίνεται... γίνεται από μια αρχή, η ίδια όμως από κανένα... επειδή είναι κάτι το αγένητο, είναι απαραίτητο να είναι αυτό και άφθαρτο... αυτό λοιπόν ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ ΟΥΤΕ ΝΑ ΧΑΘΕΙ ΟΥΤΕ ΝΑ ΓΙΝΕΙ»[7].
Το διαβάσατε καλά;
Τι θα πει λοιπόν κάποιος που γνωρίζει στοιχειωδώς την Ορθοδοξία, διαβάζοντας το κείμενο του Πλάτωνα; Θα πει φυσικά ότι ο Πλάτωνας έδινε στην ψυχή χαρακτηριστικά, που για την Εκκλησία έχει μόνο η Αγία Τριάδα! Διότι τίποτε άλλο «Αγένητο», «Αδημιούργητο» και «Αρχή» δεν υπάρχει για τη Βίβλο και την Εκκλησία. Πιστεύουν άραγε οι Ορθόδοξοι την ψυχή ως… Θεό τους;! Κατανοούν την μωρολογία τους οι ΜτΙ;
Κατά την Βιβλική θεολογία λοιπόν, και κατ’ επέκταση, κατά την Πατερική διδασκαλία, υπάρχουν ΜΟΝΟ δύο «πράγματα»: α) ο Θεός (δηλ. η Αγία Τριάδα), και β) όλα τα υπόλοιπα τα οποία είναι κτίσματα, δημιουργήματα[8]:
            «Δύο γαρ λεγομένων πραγμάτων, θεότητός τε και κτίσεως» (Μ. Βασίλειος, ‘Κατ’ Ευνομίου’, PG 29, 660Α).
Έτσι λοιπόν, οι Πατέρες ξεκινούν από την πρωτοφανή για τους φιλοσόφους θεώρηση της Βίβλου ότι «μαζί υλικός ΚΑΙ πνευματικός κόσμος είναι κτιστός» και αυτό περιλαμβάνει και τη γη, και τους αγγέλους και το σώμα ΚΑΙ την ψυχή[9]!
            Η Ψυχή λοιπόν σύμφωνα με τον Πλάτωνα «ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ ΝΑ ΓΙΝΕΙ / ΝΑ ΦΤΙΑΧΤΕΙ».
Κοιτάξτε όμως τι λένε οι Πατέρες σε ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΝΤΙΘΕΣΗ με τον πλατωνισμό:
«άμα δε το σώμα και η ψυχή ΠΕΠΛΑΣΤΑΙ ου το μεν πρότερον, το δε ύστερον, κατά τα Ωριγένους ληρήματα» (Ιωάννης Δαμασκηνός, PG 94,921A).
Άρα, η ψυχή είναι κάτι που φτιάχτηκε ταυτόχρονα με το σώμα, κατά συνέπεια δεν υπήρχε από πριν, πράγμα ΑΔΙΑΝΟΗΤΟ για τον Πλάτωνα! Επιπλέον, κοιτώντας τη φράση «Ωριγένους ληρήματα» (‘Λήρημα’= μωρολογία, ανοησία, φλυαρία), να θυμηθούμε ότι οι ΜτΙ υποστηρίζουν διαρκώς και ανοήτως την δήθεν «επιρροή» του Ωριγένη στις Πατερικές θεολογικές διδασκαλίες περί ψυχής…
Όπως μας λέει ο Σάββας Αγουρίδης:
«Ο Ωριγένης προσπαθεί με τη βοήθεια της φιλοσοφίας να ανταποκριθεί... και εδώ είναι που μπερδεύεται. Γιατί, ενώ είναι πιστό παιδί της Εκκλησίας και παντού προσπαθεί αυτή την πίστη του να εκφράσει, καταλήγει παντού, με την παρεμβολή της φιλοσοφίας, σε κάποιο βαθμό νοθείας της πίστεως»[10].
Είναι φανερό ότι οι Πατέρες γνώριζαν πολύ καλά ποιες αιρετικές θέσεις προσκόμιζε ο Ωριγένης, και ουδέποτε «μπέρδεψε» κανέναν ως προς αυτές. Βλέπουμε π.χ. τον Γρηγόριο Νύσσης να αμφισβητεί και να καταδικάζει τις διδασκαλίες του Πλάτωνα για την ψυχή, αλλά και του Ωριγένη (ο οποίος σε κάποια σημεία επηρεάστηκε εμφανώς από τον Έλληνα φιλόσοφο). Η Ορθόδοξη θέση σχετικά με την εμφάνιση σώματος και ψυχής, είναι ότι και τα δύο αποτελούν ΚΤΙΣΜΑΤΑ και έτσι «συγχρόνως ψυχή και σώμα έρχονται σε ύπαρξι»[11].
Ο Γρηγόριος Νύσσης λέει:
«…δεν θεωρούμε ορθό ότι προϋπάρχει η ψυχή του σώματος ούτε ότι προϋπάρχει το σώμα χωρίς ψυχή…»[12]. «Είναι εξ ίσου απόβλητες οι θεωρίες και των δύο»[13].
Όπως ο ίδιος σημειώνει, δεν αποδέχεται την θέση των Ωριγένη και Πλάτωνα, «που επραγματεύθηκαν το θέμα περί αρχών[14], [και] νομίζουν ότι οι ψυχές προϋφίστανται σαν λαός σε μια ιδιόρρυθμη πολιτεία». Η θεολογική αυτή θέση αναγνωρίζεται σαφώς ως ειδωλολατρική από τον Άγ. Γρηγόριο ο οποίος και επισημαίνει ότι «δεν είναι απαλλαγμένη από τα ελληνικά δόγματα»[15].
Ο Γρηγόριος, απορρίπτει τις θεωρίες «εκείνων που μυθολογούν ότι οι ψυχές προβιοτεύουν σε μια ιδιαίτερη κατάστασι»[16], και έτσι, ευθέως ονομάζει τους Πλάτωνα και Ωριγένη μυθολόγους και κατασυντρίβει το βασικότερο αξίωμά της πλατωνικής φιλοσοφίας περί αιώνιας και αδημιούργητης θεϊκής ψυχής, η οποία στον χριστιανισμό πλέον, υποβιβάζεται στο επίπεδο ενός κτίσματος με αρχή και τέλος όπως όλα τα κτίσματα.
Πάμε τώρα και στη δεύτερη συντριπτική αναίρεση των… ληρημάτων της «Σκοπιάς».
Μας λέει λοιπόν ο Πλάτωνας ότι η Ψυχή εκτός ότι δεν μπορεί να φτιαχτεί, «ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ ΟΥΤΕ ΝΑ ΧΑΘΕΙ».
            Για να δούμε τι λέει επ’ αυτού ο Μ. Αθανάσιος (μετάφραση από Ε.Π.Ε. [17]):
            «Διά μεν τα γενητά χρησιμοποιείται το ρήμα ‘ποιείσθαι’, που σημαίνει ότι είναι δημιουργήματα, διά δε τον Υιόν δεν χρησιμοποιεί ούτε το ‘ποίησιν’ ούτε το ‘γενέσθαι’, αλλά το αΐδιον […] άλλος είναι ο Δημιουργός και άλλα τα δημιουργήματα, και ότι αυτός μεν είναι Θεός, εκείνα δε κτίσματα κατασκευασμένα εκ του μηδενός […] ότι ‘αυτοί θα καταστραφούν’, δεν το λέγει διά να είπη ότι η δημιουργία έγινε διά να καταστραφή, αλλά διά να δείξη ποία είναι η φύσις των γενητών από το τέλος το οποίον θα έχουν. Διότι αυτά που είναι δυνατόν να καταστραφούν, κι’ αν ακόμη δεν καταστρέφωνται λόγω της χάριτος Αυτού που τα εδημιούργησεν, όμως έχουν δημιουργηθή εκ μη όντων, και τούτο μαρτυρεί ότι κάποτε αυτά δεν υπήρχαν. Διά τούτο λοιπόν, επειδή αυτά έχουν τέτοιαν φύσιν, λέγεται διά τον Υιόν το ‘συ δε παραμένεις’, διά να φανερωθή το αΐδιον αυτού. Διότι… δεν έχει την δυνατότητα να καταστραφή, όπως συμβαίνει με τα δημιουργήματα, αλλά την ιδιότητα της αιωνιότητος» (Μ. Αθανασίου, ‘Κατά Αρειανών’ λόγος Α΄, 58. PG 26,133).
Φυσικά, στο σημείο αυτό… αποχαιρετίσαμε οριστικά τους οπαδούς της «Σκοπιάς» που μας έφαγαν πολύτιμο χρόνο για να δείξουμε τα αυτονόητα, ότι δηλ. η θεολογία του Πλάτωνα και των Πατέρων διαφέρει όσο η νύχτα από την ημέρα.
Όταν λοιπόν πέσετε επάνω σε οπαδούς της «Σκοπιάς», δείξτε τους ότι δύο επιλογές έχουν:
Είτε θα παραδεχτούν ότι είναι παραχαράκτες, είτε ότι είναι ΠΑΝΤΕΛΩΣ άσχετοι και με τα πλατωνικά, αλλά και με τα πατερικά κείμενα.
Ας διαλέξουν ό,τι επιθυμούν περισσότερο…
Τι λέει λοιπόν ο Πλάτωνας για την ψυχή;
«ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ ΟΥΤΕ ΝΑ ΦΤΙΑΧΤΕΙ ΟΥΤΕ ΝΑ ΧΑΘΕΙ».
Και οι Πατέρες λένε ΑΚΡΙΒΩΣ τα ΑΝΑΠΟΔΑ:
«Η ψυχή ΦΤΙΑΧΤΗΚΕ και έχει την δυνατότητα να καταστραφεί».
Μιλάμε δηλ. για εγκληματική απάτη εκ μέρους της «Σκοπιάς», αφού το περιεχόμενο της φράσης «αθανασία της ψυχής» για τον Πλάτωνα και τους Πατέρες όχι μόνο δεν έχει την παραμικρή ομοιότητα, αλλά διαφέρει κατά 180 μοίρες!
Και κλείνουμε αυτή την απάντηση, με τα λόγια του Ιωάννη Ζηζιούλα (ενός ορθόδοξου θεολόγου, κληρικού και μαθητή του σπουδαίου Φλορόφσκυ), τον οποίο κατασυκοφαντούν οι ΜτΙ ότι στα βιβλία του γράφει πως το περιεχόμενο της Εκκλησιαστικής πίστης είναι παρμένο από το Πλάτωνα!!!
Ε, λοιπόν, ας τελειώνει και αυτό.
Θυμίζουμε τι λέει ο Πλάτωνας για την ψυχή:
«ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ ΟΥΤΕ ΝΑ ΦΤΙΑΧΤΕΙ ΟΥΤΕ ΝΑ ΧΑΘΕΙ»
Ας δούμε τι λέει ο Ιω. Ζηζιούλας (ακριβώς όπως και ο Μ. Αθανάσιος):
«Η ψυχή δεν είναι από τη φύση της αθάνατη, διότι δεν είναι αιώνια, αλλά κτιστή. Συνεπώς υπόκειται και αυτή στη μοίρα του κτιστού που κατά τον Άγιο Αθανάσιο, μπορεί να επανέλθει στο 'ουκ είναι' [...] αν η ψυχή ως κτιστή δεν είναι Αθάνατη, τότε δεν είναι ΠΟΤΕ, οντολογικά φυσικά, αθάνατη. Το να γίνει κατά χάριν Αθάνατη ΔΕΝ ΜΑΣ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ λογικά ΝΑ ΠΟΥΜΕ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΘΑΝΑΤΗ. Αντίθετα, όταν δεχθούμε ότι η ψυχή μπορεί να γίνει κατά χάριν αθάνατη ΔΕΧΟΜΕΘΑ αυτομάτως ότι ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΘΑΝΑΤΗ  [...]  Το να μιλήσει κανείς για αθανασία της ψυχής -ΜΟΝΟΝ- έστω και κατά χάριν, είναι ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΙΚΟ, γιατί είναι σαν να αναγνωρίζουμε ειδικά στην ψυχή, ιδιότητες (δηλ. ιδιότητες φυσικές) Αθανασίας»[18]!
Μα δεν υπάρχει πια ούτε η ελάχιστη αξιοπρέπεια; Οι ίδιοι οι ΜτΙ στα κείμενά τους γράφουν ότι οι πλατωνιστές, πράγματι, πιστεύουν ότι η αθανασία της ψυχής, είναι εγγενές στοιχείο στη ΦΥΣΗ της ψυχής! Όμως οι Πατέρες λένε ότι ΚΑΝΕΝΑ δημιούργημα δεν έχει μέσα του αθανασία, αλλά αντίθετα, εμπεριέχει ΕΚ ΦΥΣΕΩΣ το «δύνασθαι απολέσθαι»!
Πού είναι λοιπόν ο ισχυρισμός σας κύριοι της «Σκοπιάς» ότι ο Ιω. Ζηζιούλας λέει πως οι Πατέρες διδάσκουν «πλατωνική» αθανασία ψυχής; Εδώ χαρακτηρίζει την ψυχή ΘΝΗΤΗ ΚΑΤΑ ΦΥΣΗ, όπως ακριβώς οι Πατέρες, και ΑΚΡΙΒΩΣ τα ΑΝΑΠΟΔΑ από τον Πλάτωνα!
Πόσες φορές δεν σας το είπαμε ότι διαπράττετε απάτη εις βάρος του Ιω. Ζηζιούλα;
 
3. Η Βίβλος διδάσκει όχι μόνο ότι υπάρχει ψυχή χωριστά από το σώμα, αλλά και πως αυτή δεν πεθαίνει μαζί με το σώμα
Οι  «Αντβεντιστές της 7ης Ημέρας» και οι «Μάρτυρες του Ιεχωβά», είναι δύο αιρέσεις που έχουν πολλά κοινά δόγματα. Ένα από αυτά αναφέρει ότι, στον άνθρωπο δεν υπάρχει ψυχή όπως αυτή περιγράφεται στη Βίβλο, αλλά ονομάζουν «ψυχή» μια ζωτική δύναμη που ενεργοποιεί τα όργανα του σώματος. Η «ψυχή» αυτή, πιστεύουν ότι πεθαίνει μόλις πεθάνει και το σώμα.
Όπως λένε οι ίδιοι:
«…οι Μάρτυρες του Ιεχωβά […] δεν συμμερίζονται την πίστη… στην έμφυτη αθανασία. Πιστεύουν ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι θνητή…»[19].
Καταρχάς προσέξτε την απατηλή διατύπωση περί «ΕΜΦΥΤΗΣ αθανασίας» πράγμα που αποδείξαμε ότι αποτελεί ψεύδος εκ μέρους τους. Τίποτε τέτοιο δεν πρεσβεύει η Ορθοδοξία. Πουθενά δεν υπάρχει «έμφυτη αθανασία» στην Κτίση (κόσμος, σώμα, άγγελοι, ψυχή) αλλά τα πάντα συντηρεί η αγάπη του Θεού. Χωρίς αυτήν, τα πάντα θα επιστρέψουν στο «ουκ είναι». Αν δεχτούμε ότι μπορεί να υπάρξει ο όρος «έμφυτη αθανασία», αυτή υπάρχει μόνο στην Αγία Τριάδα και πουθενά αλλού.
Όπως λέει ο Ιω. Ζηζιούλας:
«Η φύση του κτιστού δεν έχει μέσα της καμιά δύναμη επιβίωσης […] Το να είσαι κτιστός σημαίνει αυτόματα ότι είσαι θνητός, ότι υπόκεισαι δηλαδή στην απειλή του πλήρους και απολύτου αφανισμού»[20]. «Η φύση του κτιστού είναι θνητή (Μ. Αθανάσιος)», «μπορεί ανά πάσα στιγμή να παύσει να υπάρχει»[21].
Και ασφαλώς, στα περί θνητοψυχισμού, ο Απ. Παύλος μας λέει ακριβώς τα αντίθετα από τη «Σκοπιά» και μας διδάσκει ότι αμέσως μετά τον θάνατο του σώματος, την ψυχή, ο Θεός, τη διατηρεί στη ζωή:
«αν […] το σώμα μας, διαλυθεί, έχουμε στους ουρανούς κατοικία αιώνια […] στενάζουμε, περιμένοντας […] να ντυθούμε το ουράνιο σώμα μας […] εμείς που είμαστε μέσα σ’ αυτό το σώμα στενάζουμε από το βάρος του. Όχι πως θέλουμε να το αποβάλουμε, αλλά θέλουμε να ντυθούμε ένα καινούριο»[22] (Β΄ Κορ. 5,1-4).
Και αλλού:
«Ξέρω έναν άνθρωπο πιστό, ο οποίος πριν από δεκατέσσερα χρόνια ανυψώθηκε μέχρι και τον τρίτο ουρανό -δεν ξέρω αν ήταν με το σώμα του ή χωρίς το σώμα-[…]» (Β΄ Κορ. 12,2-3)[23].
Τα σχετικά εδάφια είναι πράγματι πολλά.
Υπάρχει λοιπόν «κάτι», το οποίο εξακολουθεί να ζει και χωρίς το σώμα. Αυτό το «κάτι», η ψυχή, βρίσκεται μέσα στο σώμα, έχει αυτοσυνειδησία, και όταν το σώμα διαλυθεί μεταβαίνει σε ουράνια κατοικία όπως μας είπε ο Απ. Παύλος, ή όπως μας λέει ο Εκκλησιαστής:
«και επιστρέψη ο χους επί την γην, ως ην, και το πνεύμα επιστρέψη προς τον θεόν, ος έδωκεν αυτό» (Εκκλ. 12,7)
Το ίδιο φυσικά μας λέει και ο Λουκάς:
«Ενώ αυτοί τον λιθοβολούσαν, ο Στέφανος προσευχόταν και έλεγε: «Κύριε Ιησού, δέξου το πνεύμα μου» (Πράξ. 7,59).
Και ενώ οι αιρετικοί εμμένουν στις ιδεοληψίες τους ότι «οι άνθρωποι δεν έχουν ψυχές μέσα τους, οι οποίες είναι αθάνατες και ικανές να ζήσουν χωριστά από το σώμα μετά θάνατο»[24],…
…όμως, στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται σαφώς ότι η «ψυχή» ή αλλιώς, «πνεύμα»[25], είναι κάτι διαφορετικό από το σώμα:
«Ο Ιησούς... είπε: ‘Μην κλαίτε· δεν πέθανε, αλλά κοιμάται’. Εκείνοι τον περιγελούσαν, βέβαιοι πως είχε πεθάνει. Ο Ιησούς, αφού τους έβγαλε όλους έξω, έπιασε το κορίτσι από το χέρι και του είπε δυνατά: ‘Κορίτσι, σήκω!’. Το πνεύμα ΤΗΣ επέστρεψε κι αυτή αμέσως σηκώθηκε» (Λουκ. 8,53-55).
Και το ίδιο σημειώνεται και στην Παλαιά Διαθήκη:
«Προσευχήθηκε στον Κύριο μ’ αυτά τα λόγια: ‘Κύριε, Θεέ μου, κάνε σε παρακαλώ να επιστρέψει η ψυχή ΤΟΥ παιδιού αυτού μέσα του’. Ο Κύριος άκουσε την επίκληση του Ηλία, ξαναγύρισε η ψυχή του παιδιού μέσα του και αναστήθηκε» (Γ΄ Βασ. 17,21).
Άρα, η «ψυχή» ή «πνεύμα» είναι κάτι που μετά το θάνατο εξακολουθεί να υπάρχει, και γι’ αυτό μπορεί και ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ, ενώ, είναι σαφές ότι στις περιπτώσεις αυτές ο Θεός δεν δίνει μια νέα «πνοή» ζωής (όπως ισχυρίζονται οι ΜτΙ), αλλά επιστρέφει η ήδη υπάρχουσα ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ψυχή, το ήδη υπάρχον ΔΙΚΟ ΤΟΥΣ πνεύμα.
Είναι πραγματικά ακατανόητο να ακούς τους αιρετικούς να λένε ότι τάχα, η Βίβλος δεν μιλάει για ψυχή που ζει μετά το θάνατο του σώματος, τη στιγμή που είναι γεμάτη από τέτοια εδάφια. Ας δούμε ότι οι ορθόδοξοι θεολόγοι όχι μόνο διαφωνούν με τη «Σκοπιά», αλλά κατασυντρίβουν τα δόγματά της:
Ο Παν. Τρεμπέλας μας λέει για την καταγωγή της πίστης περί ψυχής που ζει μετά το θάνατο του σώματος από την Παλαιά Διαθήκη:
«...ο Εκκλησιαστής: α) Δέχεται την αθανασίαν της ψυχής και πιστεύει εις την μέλλουσαν κρίσιν. Δεν δίδει μεν πλήρη και σαφή ορισμόν της αθανασίας της ψυχής, αλλά με τα όσα γράφει εκφράζει την ουσίαν του πράγματος, η οποία συνεφώνει με τας ιδέας της εποχής του. Ο Εκκλησιαστής δεν ήτο δυνατόν να αρνήται την αθανασίαν της ψυχής, διότι οι Εβραίοι ήδη από της εποχής του Μωϋσέως επίστευαν εις αυτήν ακραδάντως. Τι περισσότερον  σαφές από τον  στίχον του  Εκκλησιαστού ιβ΄,7;»[26].
Ο Ιερεμίας Φούντας επίσης μας λέει για την καταγωγή της πίστης περί ψυχής που ζει μετά το θάνατο του σώματος από την Παλαιά Διαθήκη:
«Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί και ο τρόπος με τον οποίο επικαλείται ο μεγάλος ηγέτης τον Θεό: ‘Κύριος ο Θεός των πνευμάτων και πάσης σαρκός’ ή όπως το λέγει το Εβρ. κείμενο ‘Κύριος ο Θεός των πνευμάτων πάσης σαρκός’ (στίχ. 16). Ο Θεός στην επίκληση αυτή του Μωυσή παρουσιάζεται ως ο Θεός όλης της ανθρωπότητας. Τονίζοντας όμως την έννοια της ψυχής του ανθρώπου, του ‘πνεύματος’ του, όπως το λέγει εδώ, υπερβαίνει τον θάνατο. Κατά το Ελληνικό κείμενο μάλιστα φαίνεται σαν να γίνεται διάκριση ζώντων και τεθνεώτων ο Θεός είναι Θεός και των ζωντανών και των νεκρών, των οποίων η σάρκα έχει βέβαια υποστεί την φθορά, αλλά το πνεύμα ζει με τον Θεό, στον οποίο ανήκει! Την θαυμάσια αυτή φράση την έλαβε και η Εκκλησία μας στις ευχές της για τους κεκοιμημένους»[27].
Ο Σταύρος Καλαντζάκης, επίσης αναφέρεται στην καταγωγή της πίστης περί ψυχής που ζει μετά το θάνατο του σώματος από την Παλαιά Διαθήκη:
«Η πίστη στην ανάσταση των νεκρών και μάλιστα των σωμάτων τους συνδέεται ασφαλώς με την πίστη στην αθανασία της ψυχής. Από μακρού χρόνου επικρατούσα πεποίθηση του αρχαίου Ισραήλ ήταν ότι η ψυχή (nephesh) του ανθρώπου έφερε μέσα της το σπόρο της αθανασίας. Οι βιβλικές αναφορές 'ζη η ψυχή σου' και 'ζη Κύριος και ζη η ψυχή σου' την επιβεβαιώνουν κατά τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο» [28].
 
4. Οι Πατέρες επικαλούνται την Βίβλο και τους Αποστόλους για τη διδασκαλία τους περί μιας «κατά χάρη» αθάνατης ψυχής
Είναι επίσης αστείο να γράφουν ότι οι Πατέρες είχαν ανάγκη να πάρουν κάποια θεολογική διδασκαλία από τον Πλάτωνα! Ο Γρηγόριος Νύσσης, τον οποίο επίσης κατασυκοφαντούν οι οπαδοί της «Σκοπιάς», λέει με σαφήνεια ότι η διδασκαλία περί ψυχής και σώματος είναι ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ (και κατά συνέπεια, ΒΙΒΛΙΚΗ):
«Διπλής γαρ της φύσεως ημών νοούμενης, ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΝ, του τε φαινομένου ανθρώπου και του κεκρυμμένου»[29], δηλ. «η φύσις μας νοείται διπλή, κατά την αποστολική διδασκαλία, αποτελείται δηλαδή από τον φαινόμενο [σώμα] και τον κρυφό άνθρωπο [ψυχή]»[30] (λέγοντας ο Γρηγόριος «διπλή φύση», εννοεί το σώμα και την ψυχή: «...τω διπλώ της ανθρωπίνης φύσεως [...] διά μεν της σαρκός... διά δε της ψυχής...»[31]).
Επίσης, όταν ο άγ. Γρηγόριος θεολογεί και μιλάει για ψυχή που ζει μετά το θάνατο του σώματος, βασίζεται σε εδάφια της Καινής Διαθήκης, όπως π.χ. στο Πραξ. 7,59 (βλ. «εις τον άγιον Στέφανον τον πρωτομάρτυρα» PG 46, 725B):
«Ο δε του Χριστού δούλος Στέφανος, ανατείνας εις τον Δεσπότην, ‘Κύριε, φησιν, Ιησού, δέξαι το πνεύμα μου’. Ταύτη τη φωνή την ψυχήν αποθέμενος».
Φυσικά, όλοι οι Πατέρες και εκκλησιαστικοί συγγραφείς, όταν θεολογούν σχετικά με την ψυχή, στηρίζονται σε βιβλικά εδάφια:
- Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος αναφέρεται στο ζήτημα της επιστροφής της ψυχής στον Θεό (βλ. «Εις Καισάριον τον εαυτού αδελφόν επιτάφιος», PG 35, 784Α) βασιζόμενος στα λόγια του Απ. Παύλου στο Β΄ Κορ. 5,1-2.
- Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος θεολογεί για την ψυχή που εξακολουθεί να ζει μετά το χωρισμό της από το σώμα (βλ. «Εις τον τετραήμερον Λάζαρον», PG 48, 784) με αφορμή την Ανάσταση του Λαζάρου (Ιω. 11,1-44) την οποία βεβαίως συνδέει με το Μαρκ. 5,41-42 και την παράλληλη διήγηση του Λουκ. 8,54-55 (PG 48, 782).
- Ο Ιωάννης Δαμασκηνός (βλ. «Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως», PG 94,1208C) μιλάει για «έγερση νεκρού» από τον προφήτη Ηλία στο Γ΄ Βασ. 17, 22. Και για τον Δαμασκηνό, «έγερση» σημαίνει το εξής: «πώς εγείρονται νεκροί; [PG 94,1225Α] … των ψυχών πάλιν ενουμένων τοις σώμασιν [PG 94,1228Α]».
- Ο Ολυμπιόδωρος (βλ. «Υπομνήματα εις τον Εκκλησιαστήν», PG 93, 621A), το έργο του οποίου είναι σημαντικό επειδή έχει γράψει υπομνήματα βασισμένος σε παλαιότερους ερμηνευτές, ερμηνεύει το Εκκλ. 12,7 ως επιστροφή της ψυχής στον Θεό.
- Ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας (βλ. «Ερμηνεία εις το κατά Λουκάν ευαγγέλιον», PG 123, 812D), και πάλι ερμηνεύει την αθανασία της ψυχής με βάση το Λουκ. 8,55.
 
5. Η πανάρχαια πίστη της Ορθοδοξίας: ο Ιουστίνος θεολογεί Ορθόδοξα για την ψυχή μόλις στα μέσα του 2ου αιώνα
Ανάμεσα στα διάφορα πρωτοφανή που γράφουν οι ΜτΙ θα συναντήσει κανείς και το αδιανόητο, ότι ο Ιουστίνος -ΤΑΧΑ- δεν αποδεχόταν την Πατερική διδασκαλία περί αθανασίας της ψυχής. Διαβάστε όμως τι έγραφε ο Ιουστίνος (θεολόγησε στο διάστημα 135-165 μ.Χ.[32]) και απορήστε για το μέγεθος της συκοφαντίας των ΜτΙ:
«Ότι δε ζη ψυχή, ουδείς αντείποι. ει δε ζη, ου ζωή ούσα ζη, αλλά μεταλαμβάνουσα της ζωής […] ζωής δε ψυχή μετέχει, επεί ζήν αυτήν ο θεός βούλεται»[33].
Δηλαδή:
«Ότι η ψυχή ΖΕΙ, ΚΑΝΕΙΣ δεν θα το ΑΡΝΗΘΕΙ. Εάν ζει, δεν ζει σαν να ΕΙΝΑΙ ζωή, αλλά μεταλαμβάνουσα της ζωής […] μετέχει της ζωής η ψυχή, επειδή ο Θεός ΤΗΝ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΖΕΙ».
Θυμάστε μήπως τι έλεγε ο Μ. Αθανάσιος σε όσα προαναφέραμε; Ότι η ψυχή και όλα τα κτίσματα δεν καταστρέφονται «λόγω της χάριτος αυτού που τα εδημιούργησεν» (‘μη απόληται δια την χάριν του πεποιηκότος’) το οποίο σημαίνει ακριβώς ότι «μετέχει της ζωής η ψυχή, επειδή ο Θεός ΤΗΝ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΖΕΙ»!
 
6. Η πανάρχαια πίστη της Ορθοδοξίας: ο Θεόφιλος Αντιοχείας θεολογεί Ορθόδοξα για την ψυχή μόλις στα τέλη του 2ου αιώνα
Έτερος συκοφαντημένος από τους ΜτΙ είναι ο Θεόφιλος Αντιοχείας, όχι ΤΑΧΑ, δεν διδάσκει τα ίδια με τους Πατέρες. Βέβαια, το να ακούσουμε τι γράφουν κάποιοι φανατικοί και όχι οι ειδικοί επιστήμονες, καταντά κάπως αστείο.
Γράφει λοιπόν ο Ν. Ματσούκας:
«Ο άνθρωπος, όπως τονίστηκε κιόλας, είναι αθάνατος κατά χάρη, και ως σώμα και ως ψυχή. Το ίδιο ισχύει και για τους αγγέλους. Βλ. μερικά ενδεικτικά κείμενα. Ιουστίνου, Διάλογος προς Τρύφωνα Ιουδαίον […] Θεοφίλου Αντιοχείας, Προς Αυτόλυκον […] Τατιανού, Προς Έλληνας […] Ειρηναίου, Έλεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου γνώσεως…»[34].
Για τον Θεόφιλο Αντιοχείας λοιπόν, γράφει ο Δημήτριος Τσάμης, πως:
«Τονίζει επίσης ότι η αθανασία της ψυχής δεν είναι φυσική ιδιότητα της, αλλά δωρεά του Θεού»[35].
Καταρχάς, για τον Θεόφιλο Αντιοχείας, ο άνθρωπος είναι σώμα και ψυχή. Για παράδειγμα, στο «Πρoς Αυτόλυκον» 1,2 η διαρκής αναφορά σε ψυχή και σώμα δείχνει τα δύο αυτά συστατικά του ανθρώπου:
«Ώσπερ γαρ οι βλέποντες τοις οφθαλμοίς του σώματος [...] ούτως έχοι αν και περί... τους οφθαλμούς τους της ψυχής».
 Και για την αθανασία του ανθρώπου ως σώμα και ψυχή, μας λέει:
«Ούτε ουν αθάνατον αυτόν εποίησεν ούτε μην θνητόν, αλλά… δεκτικόν ΑΜΦΟΤΕΡΩΝ»[36].
Κατά συνέπεια, στον άνθρωπο (σώμα και ψυχή), δεν υπάρχει καμία «έμφυτη αθανασία».
Και ασφαλώς, η αρχαία αυτή μαρτυρία εκθέτει τους ΜτΙ που μιλούν για «αφανισμό» των «κακών» ανθρώπων. Διότι, ο Θεόφιλος μιλάει για αιώνια «κατά χάρη» αθανασία ψυχής και σώματος και των «καλών» και των «κακών»:
«...ο δικαιοπραγών εκφύγη τας ΑΙΩΝΙΟΥΣ κολάσεις και καταξιωθή της ΑΙΩΝΙΟΥ ζωής παρά του Θεού»[37].
Και προχωράμε.
 
7. Η πανάρχαια πίστη της Ορθοδοξίας: ο Ειρηναίος θεολογεί Ορθόδοξα για την ψυχή μόλις στα τέλη του 2ου αιώνα
Κατά τον ίδιο τρόπο, ο Ειρηναίος στο έργο του «Έλεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου γνώσεως» θεολογεί ορθόδοξα για την ψυχή και λέει:
«Αι ψυχαί απέρχονται εις τον τόπον τον ωρισμένον αυταίς από του Θεού κακεί μέχρι της αναστάσεως φοιτώσι περιμένουσαι την ανάστασιν· έπειτα απολαβούσαι τα σώματα και ολοκλήρως αναστάσαι, τουτέστι σωματικώς, καθώς και ο Κύριος ανέστη, ούτως ελεύσονται εις την όψιν του Θεού» (PG 7,1209C).
Άλλωστε, η κεντρική διδασκαλία της Ορθοδοξίας είναι η Ανάσταση ΨΥΧΗΣ και ΣΩΜΑΤΟΣ και όχι η «αθανασία της ψυχής», η οποία όπως είπαμε δεν υφίσταται καν με τα πρότυπα του Πλατωνισμού:
«Το Ελληνικό δόγμα περί της αθανασίας και η Χριστιανική ελπίδα στην Ανάσταση διαφέρουν μεταξύ τους τόσο ριζικά, επειδή ακριβώς η Ελληνική σκέψη έχει μία τόσο ολοκληρωτικά διαφορετική ερμηνεία για τη δημιουργία. Η Ιουδαϊκή και Χριστιανική ερμηνεία της δημιουργίας αποκλείει παντελώς τον σύνολο Ελληνικό δυαλισμό ανάμεσα στο σώμα και στην ψυχή. Γιατί γι' αυτήν την ερμηνεία πραγματικά το ορατό, σωματικό και σαρκικό είναι εξίσου αληθινά θεϊκή δημιουργία, όπως και το αόρατο και πνευματικό. Ο Θεός είναι ο Κτίστης του σώματος. Το σώμα δεν είναι η φυλακή της ψυχής, αλλά μάλλον ο ναός, όπως λέγει ο Παύλος: ‘ο ναός του Αγίου Πνεύματος’»[38].
Είναι άλλωστε ηλίου φαεινότερη, η αγεφύρωτη απόσταση που χωρίζει τη θεολογία του Πλάτωνα για την ψυχή και τον άνθρωπο:
«H ψυχή έστιν άνθρωπος» («Αλκιβιάδης», 130C).
Αντιθέτως όμως, οι Πατέρες έλεγαν:
«Κέκληκε ο Θεός εις ζωήν και ανάστασιν τον άνθρωπον ου το μέρος αλλά το όλον κέκληκεν, όπερ εστι την ψυχήν και το σώμα» (Ιουστίνος, PG 6,1585C).
«Ο γαρ άνθρωπος ουκ έστι ψυχή μόνον, αλλά ψυχή ΚΑΙ σώμα» (Ιω. Χρυσόστομος, PG 50,430).
«Όλος ο άνθρωπος από ψυχής και σώματος συγκεκραμένος» (Γρηγ. Νύσσης, ‘Προς Ευνόμιον αντιρρητικοί λόγοι ιβ’, 174).
«Mη αν ψυχήν μόνην, μήτε σώμα μόνον λέγεσθαι άνθρωπον, αλλά το ΣΥΝΑΜΦΟΤΕΡΟΝ» (Γρηγ. Παλαμάς, PG 150, 1361C).
 
8. Υπήρξε ποτέ ζήτημα δυαλισμού και «πλατωνικού τύπου» υποτίμησης του σώματος από τους Πατέρες;
Είναι γεγονός ότι η «Σκοπιά» επανδρώνεται από ανθρώπους που δεν μπορούν να ξεμπλέξουν ούτε τις βασικές έννοιες της πλατωνικής φιλοσοφίας. Για το λόγο αυτό, στα κείμενά τους γράφονται κυριολεκτικά ανοησίες.
Λένε συχνά ότι οι Πατέρες υιοθέτησαν την «πλατωνική δυαρχία». Φυσικά έχουν μαύρα μεσάνυχτα για την έννοια του όρου…
Η «πλατωνική δυαρχία» δέχεται ότι η ψυχή του ανθρώπου βρίσκεται «σαν εξόριστη σ’ ένα ριζικά διαφορετικό απ’ αυτήν κόσμο και ως αιώνια ουσία ενός άφθαρτου και αναλλοίωτου κόσμου»[39].
Πού είδαν ότι οι Πατέρες μίλησαν για κάτι τέτοιο;
Οι Πατέρες διδάσκουν ότι η δημιουργία είναι ένας ενιαίος κόσμος από κτίσματα. Είτε η γη, είτε το σώμα, είτε η ψυχή, είτε οι άγγελοι, αποτελούν όλα ΜΑΖΙ την ΜΙΑ ενιαία Κτίση, τη ΜΙΑ ενιαία Δημιουργία. Όπως είπαμε παραπάνω, σύμφωνα με τον Μ. Βασίλειο (Κατ’ Ευνομίου, PG 29, 660Α), «δύο γαρ λεγομένων πραγμάτων, θεότητός τε και κτίσεως».
Δηλαδή, υπάρχει ο Θεός, και από την άλλη ΟΛΑ τα δημιουργήματα, που είναι εντελώς διαφορετικά από την ουσία του Θεού, είτε είναι χειροπιαστά/υλικά, είτε άυλα/πνευματικά: είναι όλα κτίσματα.
Άλλωστε, δεν είδαμε παραπάνω τόσα Πατερικά εδάφια που αναφέρουν ξεκάθαρα ότι ο άνθρωπος είναι ψυχή ΚΑΙ σώμα;
Πού την είδαν λοιπόν την «δυαρχία» οι άσχετοι;
ΟΙ Ορθόδοξοι δεν πιστεύουν στην πλατωνική αθανασία της ψυχής, αλλά στην Ανάσταση, και ανάσταση σημαίνει ότι το σώμα και η ψυχή ενωμένα στον ενιαίο άνθρωπο, θα ζήσουν στη βασιλεία του Θεού. Δεν θα ζήσει η ψυχή μόνη της σε κάποιον δικό της κόσμο ο οποίος είναι διαφορετικός από τον κόσμο του σώματος, όπως έλεγε η δυαρχία του Πλάτωνα.
Δυστυχώς, κοντεύουμε να νιώσουμε… ντροπή με το να γράφουμε τόσο αυτονόητα πράγματα! Οι οπαδοί της «Σκοπιάς» στην ουσία, είναι σα να δείχνουν τον ήλιο και να λένε «να το φεγγάρι». Όμως, πολύς κόσμος δεν γνωρίζει σε βάθος τα θέματα αυτά και έτσι η «Σκοπιά» προσπαθεί να το εκμεταλλευτεί.
Το ίδιο αφελείς είναι και οι δικαιολογίες τους με τις οποίες επιχειρούν να βιάσουν κατ’ επανάληψη την αλήθεια ώστε να εναντιωθούν στους Πατέρες: ψάχνουν και βρίσκουν εδάφια Πατέρων που ζητούν από τον άνθρωπο να κατανικήσει τα πάθη του σώματος και λένε ότι αυτά σημαίνουν πως οι ορθόδοξοι υποτιμούν το σώμα όπως ο Πλάτωνας!
Μα είναι σοβαρά πράγματα αυτά;
Πώς είναι δυνατόν να υποτιμούν το σώμα οι Πατέρες και ταυτόχρονα να διδάσκουν τους ανθρώπους πώς να το προστατέψουν και να το κρατήσουν μακριά από τα πάθη;
Πώς είναι δυνατόν να υποτιμούν το σώμα οι Πατέρες και να κοινωνούν σώμα και αίμα Χριστού; 
Πώς είναι δυνατόν να υποτιμά το σώμα η Εκκλησία και να τιμά τον εσταυρωμένο; Είναι δυνατόν το γυμνό σώμα του Ιησού επάνω στον Σταυρό να εκληφθεί ποτέ ως… υποτίμηση του σώματος;
Πώς είναι δυνατόν να υποτιμούν οι Πατέρες το σώμα όταν η Εκκλησία τιμά τα Ιερά Λείψανα του σώματος των Αγίων, τα οποία αποτελούν ζωντανή μαρτυρία του εδαφίου Α΄ Κορ. 6,19: «Τo σώμα υμών ναός του εν υμίν Αγίου Πνεύματος εστιν»;
Αυτό μας διδάσκει ο άγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός:
«Οι γαρ άγιοι και ζώντες πεπληρωμένοι ήσαν Πνεύματος αγίου, και τελευτησάντων αυτών η χάρις του αγίου Πνεύματος ανεκφοιτήτως ένεστι και ταις ψυχαίς και τοις σώμασι εν τοις τάφοις» (PG 94,1249D).
Μάλιστα, η τιμή προς το σώμα των μαρτύρων αποτελεί πανάρχαια πρακτική της Εκκλησίας, όπως διασώζει το «Μαρτύριο Πολυκάρπου» (2ος αι.) το οποίο κάνει λόγο για τα «τιμιώτερα λίθων πολυτελών…οστά αυτού» (PG 5,1044).
Αυτό μας διδάσκει και ο Σεραπίων Θμουέως:
«Τα σώματα των αγίων ως τιμηθήναι και μήτε κενά γενέσθαι ενεργείας μήτε δυνάμεως θείας» (PG 40, 909A).
Αυτό μας διδάσκει και ο Διονύσιος Αρεοπαγίτης:
«Ει γαρ εν ψυχή και σώμα την θεοφιλήν ζωήν ο κεκοιμημένος εβίω, τίμιον έσται μετά της οσίας ψυχής και το συναθλήσαν αυτή σώμα» (PG 3,565B).
Αυτό μας διδάσκει και ο άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος:
«Τα τών αγίων σώματα και πηγάς και ρίζας και μύρα καλώ πνευματικά» (PG 50,600).
Ο Μ. Βασίλειος μέμφεται όλους εκείνους που επιχειρούν να διαβάλλουν το σώμα «ως αρχηγόν κακίας» διότι «κακία γαρ ουδέν έτερον εστιν ή απόλειψις αρετής» (PG 31,1344).
Και αλλού, σημειώνει με έμφαση:
«Ει γαρ πάντα εκ του Θεού, πώς το κακόν εκ του αγαθού; Ουδέ γαρ το αισχρόν από του καλού [PG 31, 341] [...] Ουκούν σώμα μεν έκτισεν ο Θεός, ουχί νόσον και ψυχήν τοίνυν εποίηεν ο Θεός, ουχί δε αμαρτίαν εκακώθη δε η ψυχή, παρατραπείσα του κατά φύσιν [PG 31,344]».
Και ξεκαθαρίζει ο Ιωάννης Δαμασκηνός:
«Ουκ εκ του σώματος η κακία, αλλ’ εκ της ψυχής» (‘Κατά Μανιχαίων διάλογος’, PG 94,1533C).
Μάλιστα, ο καθ. Ν. Ματσούκας σχολιάζοντας το παραπάνω εδάφιο, σημειώνει:
«Μια πέρα για πέρα αντιπλατωνική άποψη. Δεν είναι η ύλη η πηγή του κακού στα λογικά όντα, αλλά η ψυχή»[40].
Την ίδια «αντιπλατωνική» θέση διατυπώνει και ο Γρηγόριος Νύσσης:
«Η γαρ παρακοή προαιρέσεως, ου σώματος αμαρτία εστίν, ίδιον δε ψυχής η προαίρεσις» (Γρηγ. Νύσσης, ‘Προς Ευνόμιον αντιρρητικοί λόγοι ιβ’, 174).
Και ξανά, την ίδια «αντιπλατωνική» άποψη διατυπώνει και ο Κύριλλος Ιεροσολύμων, ο οποίος μετά από τον ύμνο, κυριολεκτικά, που έγραψε για το ανθρώπινο σώμα και τη θαυμαστή κατασκευή και λειτουργία του (‘Περί σώματος’, PG 33,484), σημειώνει:
«Το σώμα ουχ αμαρτάνει καθ' εαυτό, αλλά δια του σώματος η ψυχή» (PG 33,485Α).
Μα τι θα γίνει επιτέλους με τους ανθρώπους αυτούς; Ως πότε θα βιάζουν την αλήθεια οι ΜτΙ παρέα με τους φίλους τους νεοπαγανιστές, Καλόπουλους και λοιπούς;
 
9. Τις «πηγές» και τη «βιβλιογραφία», κύριοι της ‘Σκοπιάς’ οφείλετε να τις σέβεστε
Μετά από όσα είδαμε, οφείλουμε να πούμε ότι, το να υποστηρίζει ένα άρθρο (όπως π.χ. των ΜτΙ) ότι στηρίχτηκε ακόμα και σε 200 ή 500 «βιβλία» και «πηγές», από μόνο του δεν σημαίνει ΤΙΠΟΤΑ.
Διότι, αν το άρθρο τιτλοφορείται, «η περιγραφή του ανθρώπου», αλλά καταλήγει στο «συμπέρασμα», «λοιπόν, όπως δείξαμε, ο άνθρωπος έχει 5 πόδια και 6 χέρια», είναι προφανές ότι κάποιος έχει σακατέψει τις πηγές.
Δεν έχουν λοιπόν καμία σημασία οι αναφορές στη βιβλιογραφία, εάν το συμπέρασμα δεν βρίσκει έρεισμα ούτε στα θεμελιώδη σημεία του θέματος που πραγματεύεται, αλλά ούτε και στην κοινή λογική. Όπως, διευκρινίζει σαφώς, ο καθ. Ιωάννης Καραγιαννόπουλος, οποιοσδήποτε συντάσσει μια επιστημονική εργασία:
«…έχει δικαίωμα να υποστηρίζει και αντίθετες, γνώμες προς τις επικρατούσες […], αρκεί βέβαια οι γνώμες του αυτές να θεμελιώνονται λογικά και μεθοδικά και να μη γρονθοκοπούνται προς τα επιστημονικά δεδομένα και τις απαιτήσεις της λογικής»[41].
Μήπως η ΟΟΔΕ δεν ασχολήθηκε πρόσφατα με έναν συγγραφέα, υποτίθεται «υπεράνω πάσης υποψίας», που παραχάραξε ένα απίστευτο πλήθος πηγών; Θυμάστε μήπως τον αμερικανό Τζων Μπόσγουελ[42], καθηγητή στην έδρα της Ιστορίας του Πανεπιστημίου Γιέηλ των Η.Π.Α., όπου, ως καθηγητής ενός από τα κορυφαία πανεπιστημιακά ιδρύματα του πλανήτη, οδηγείται σε φτηνές παραχαράξεις μόνο και μόνο για να κατασκευάσει στοιχεία που να υποστηρίζουν ιστορικά τους γάμους ομοφυλοφίλων;
Αυτός λοιπόν, στηριζόμενος υποτίθεται, σε πηγές και βιβλιογραφία (όπως και οι ΜτΙ καλή ώρα…), έγραφε ότι ο αυτοκράτορας Βασίλειος Α΄ (και όχι μόνο αυτός), έκανε ΔΥΟ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΚΟΥΣ ΓΑΜΟΥΣ στο Βυζάντιο, και μάλιστα, με ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΤΕΛΕΤΗ[43]!
Άρα, η απάτη είναι κάτι που αφορά ακόμα και επώνυμους, επιστήμονες συγγραφείς, πόσο μάλλον ανώνυμους και αγράμματους bloggers.
Είναι όμως και η κουτοπονηριά των ΜτΙ που παίζει ρόλο…
Πώς θα ξεφύγετε βρε ταλαίπωροι από το γεγονός ότι οι φιλοσοφικές θεολογίες καταδικάζονται διαρκώς ως «ειδωλολατρικές» από τους Πατέρες και τα δογματικά κείμενα της Εκκλησίας;
Δεν καταλαβαίνετε ότι με τον τρόπο αυτό είστε αναγκασμένοι να παρουσιάσετε τους Πατέρες, αυτά τα γιγάντια πνεύματα της εποχής τους, σαν να ήταν αναλφάβητοι; Πώς θα ήταν δυνατόν να καταδικάζουν την ειδωλολατρική θεολογία, αν έλεγαν τα ίδια με τους ειδωλολάτρες;! Τη δική τους θεολογία θα καταδίκαζαν;;!!
Μα δεν υπάρχει φραγμός πλέον; Θα μας πείτε ότι οι Πατέρες δεν ήξεραν ούτε να διαβάσουν δύο κείμενα και να τα συγκρίνουν μεταξύ τους, ότι αυτά λέει ο ένας και αυτά ο άλλος;
       
10. Πώς να φέρετε σε μια διασκεδαστική αμηχανία τα όργανα της ‘Σκοπιάς’ (μέρος α΄): Θνητοψυχισμός
Λοιπόν, μια που τους αρέσουν τα «παιχνίδια», ας δείξουμε κι εμείς στους ΜτΙ ότι η πίστη τους για την ψυχή δεν προέρχεται βέβαια από τον Πλάτωνα, αλλά έχει τις ρίζες της στον Δημόκριτο (5ος-4ος αι. π.Χ.) και κατόπιν, στον Επίκουρο (4ος-3ος  αι. μ.Χ.).
Είναι γνωστό ότι στα περί ψυχής, οι…
«…Δημόκριτος, Επίκουρος [την δέχονται] φθαρτήν, τω σώματι συνδιαφθειρομένην»[44]!
Όπως καταλαβαίνουμε, η πηγή της διδασκαλίας των ΜτΙ είναι ο Δημόκριτος και ο Επίκουρος οι οποίοι διατυπώνουν επακριβώς τη διδασκαλία της «Σκοπιάς» για την ψυχή, 23 αιώνες πριν εμφανιστούν οι ΜτΙ!
Από εκεί και πέρα, την δοξασία αυτή υιοθέτησαν τον 3ο αιώνα μ.Χ. οι «Θνητοψυχίτες», μια αραβική αίρεση, που παρουσίασε καινοφανείς στα πράγματα του Χριστιανισμού διδασκαλίες[45].
Στα νεώτερα χρόνια, εποχή που εμφανίστηκαν και οι ΜτΙ, για θνητοψυχισμό μίλησαν εμπειριστές όπως ο Χιούμ (18ος αι.) και εγκυκλοπαιδιστές όπως ο Βολταίρος (18ος αι.).
Έτσι λοιπόν, όταν συναντήσετε ΜτΙ που συκοφαντούν τους Πατέρες της Εκκλησίας ότι είχαν ανάγκη να «πάρουν» πλατωνικές θεολογικές διδασκαλίες, δείξτε τους ότι ενώ η Εκκλησία και ο Πλάτωνας διαφωνούν απόλυτα στη θεολογία περί ψυχής, η «Σκοπιά» πήρε το δόγμα του θνητοψυχισμού από ειδωλολάτρες φιλοσόφους, άραβες αιρετικούς και νεώτερους υλιστές και άθεους.
Και αν σας πουν ότι «μπορεί να μοιάζει η πίστη μας ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ με όλων αυτών, όμως η δική μας πίστη στηρίζεται στη Βίβλο», έρχονται στο σημείο ακριβώς που θέλουμε:
διότι τα 5-10 εδάφια που επικαλούνται συνήθως για να στηρίξουν τις δοξασίες τους, ανατρέπονται ολοκληρωτικά από δεκάδες άλλα βιβλικά εδάφια τα οποία πάντα αποσιωπούν στις συζητήσεις τους.
Για το λόγο αυτό προτείνουμε την μελέτη των πολλών άρθρων της ΟΟΔΕ περί ψυχής, που διευκρινίζουν όλα αυτά τα ζητήματα, και απαντούν στις αιρετικές δοξασίες με κάθε λεπτομέρεια (κάντε κλικ ΕΔΩ για μια έτοιμη αναζήτηση εκατοντάδων θεμάτων και απαντήσεων που αφορούν την ψυχή).
 
11. Τα δόγματα της Εκκλησίας δεν είναι ούτε «στοχασμός», ούτε «φιλοσοφική» ενασχόληση
Όπως ορθά αντιπροσωπεύει το σύνολο των ορθοδόξων θεολόγων, ο Ιωάννης Ρωμανίδης σημειώνει πως ουδέποτε υπήρξε ζήτημα «επιρροής» της Ορθόδοξης Θεολογίας από την θεολογία του πλατωνισμού. Οι Πατέρες έφτασαν στην «εις την εν Χριστώ θεωρίαν της δόξης του Πατρός εν Αγίω Πνεύματι... δια του φωτισμού και της θεώσεως... δηλαδή εθεολόγησαν ως θεόπται, όχι ως στοχασταί […] [και] έχουν απορρίψει την οντολογικήν / μεταφυσικήν / φιλοσοφικήν μέθοδον του θεολογείν»[46].
Φυσικά, αυτά δεν είναι λόγια σύγχρονων θεολόγων, αλλά η γνήσια θέση της Παράδοσης:
«Hμείς δε ου την διά λόγων και συλλογισμών ευρισκομένην γνώσιν δόξαν αληθή νομίζομεν, αλλά την δι’ έργων τε και βίου αποδεικνυμένην, ή και μη μόνον αληθής, αλλά και ασφαλής εστι και απερίτρεπτος» (Γρηγορίου Παλαμά, ‘Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων’, 1,3,13).
Οι μεγαλύτεροι στοχαστές/’θεολόγοι’ της αρχαιότητας είναι «νήπια» χωρίς το περιεχόμενο που δίνει στα πράγματα η Αποκάλυψη του Ιησού Χριστού:
«Νήπιοι ουν και οι φιλόσοφοι, εάν μη υπό του Χριστού απανδρωθώσιν» (Κλήμης Αλεξανδρείας, ‘Στρωματείς’, Λόγος Α', PG 8,752A).
Όπως σωστά σημειώνει ο Ανδρέας Θεοδώρου:
«Η θεολογία της αρχαίας Εκκλησίας υπήρξε πάντοτε επιφυλακτική έναντι της ελληνικής φιλοσοφίας... Επέκρινε τα φιλοσοφήματα εκείνα, τα οποία ήρχοντο εις αντίθεσιν προς τας δογματικάς πεποιθήσεις της... εδέχετο όλα τα διδάγματα εκείνα, τα οποία ευρίσκοντο εν συμφωνία προς την εξ αποκαλύψεως θείαν αλήθειαν […] αι επιδράσεις της φιλοσοφίας υπήρξαν κατά βάσιν μορφολογικοί»[47].
Ο Μεθόδιος Φούγιας, όπως όλοι, αρνείται οποιαδήποτε περίπτωση να θεωρούμε «πηγή» της Ορθόδοξης θεολογίας την φιλοσοφία:
«Δεν προτίθεμαι να εξετάσω τις απόψεις εκείνων, οι οποίοι υποστηρίζουν επίδρασι άμεση ή έμμεση των διαφόρων θρησκειών επί της Καινής Διαθήκης [...] Ούτε την Ελληνική Φιλοσοφία δέχομαι... ως μέσο κατανοήσεως του Θεού από το ανθρώπινο πνεύμα προοδευτικώς. […] Πράγματι ο Χριστιανισμός δεν έφερε νέες λέξεις, νέους γλωσσικούς τύπους και νέα μέσα παραστάσεως των ιδεών, αλλά νέες έννοιες, νέο περιεχόμενο, το οποίο έβαλε στους παλαιούς προϋπάρχοντες τύπους»[48].
Φαινόμενα γλωσσικά, όπως η φράση «αθανασία της ψυχής», μένουν στην εξωτερική ομοιότητα και ποτέ δεν αφορούν το περιεχόμενο, όπως ήδη αποδείξαμε, και ορθά διατυπώνει ο Βασίλειος Τατάκης:
«Εξυπακούεται ότι η ελληνική σκέψη, ακόμη και όταν μεταφέρεται κατά γράμμα, προσλαμβάνει μια εντελώς νέα σημασία, αφού η βάση του οικοδομήματος στο όποιο εντάσσεται είναι εντελώς διαφορετική»[49].
Τα αναλύσαμε αυτά και σε άρθρο περί του «Πίστευε και μη ερεύνα», αυτού του σύγχρονου ευφυολογήματος που τοποθετεί αυθαίρετα την Εκκλησία στην ίδια θέση με οποιαδήποτε διδασκαλία περί Θεού.
Στην Εκκλησία δεν υπάρχει στοχασμός για να βρεθούν… δόγματα! Δεν βλέπουμε ποτέ τους αγίους Πατέρες της Εκκλησίας να κάθονται και να (αμπελο)φιλοσοφούν στο στιλ, «τώρα που κάθομαι, για να σκεφτώ και κανένα… ωραίο δόγμα»!
Τα δόγματα είναι αποτέλεσμα βιώματος, και βιώθηκαν άπαξ με την παρουσία του Χριστού. Δεν τα στοχάστηκε κανένας. Όπως σημειώνει περιεκτικά ο Γεώργιος Φλορόφσκι, στο δόγμα δεν υπάρχει σκέψη ή στοχασμός. Το δόγμα είναι σαν μια μαρτυρία σε δικαστήριο· ζητείται από τον μάρτυρα να πει ΜΟΝΟ όσα γνωρίζει με απόλυτη βεβαιότητα από την πείρα του και όχι όσα φαντάζεται:
«Το δόγμα είναι μόνο μαρτυρία... μαρτυρεί την αμετάβλητη αλήθεια... που αποκαλύφθηκε και έχει διαφυλαχθεί από την αρχή»[50].
Εξαιρετικά το διατυπώνει ο ιστορικός Σωκράτης για τους Ορθοδόξους, ότι είναι οι «φυλάσσοντες την άνωθεν και εξ αρχής εκ των αποστόλων παραδοθείσαν πίστιν, εν δε τη κατά Νικαίαν Συνόδω βεβαιωθείσαν» (‘Εκκλησιαστική Ιστορία’ 5, 6).
 
12. Πώς να φέρετε σε μια διασκεδαστική αμηχανία τα όργανα της ‘Σκοπιάς’ (μέρος β΄): Πλατωνική ρίζα στην άρνηση της θεότητας του Ιησού Χριστού
Άρα λοιπόν, όσα κείμενα και όροι διατυπώθηκαν από Συνόδους ή Πατέρες, δεν αποτελούν κάποια «αναζήτηση» της αλήθειας. Την αλήθεια η Εκκλησία την κατείχε εξαρχής. Αν δεν υπήρχε η καταδολίευση της Παράδοσης από τους αιρετικούς, δεν θα χρειαζόταν να δοθούν οι ανάλογες απαντήσεις.
Γι’ αυτό είναι τόσο παιδαριώδεις οι αιτιάσεις των ΜτΙ, οι οποίοι απορούν για ποιο λόγο η λέξη «ομοούσιο» δεν υπάρχει κατά γράμμα στην… Καινή Διαθήκη! Δεν σας πέρασε από το μυαλό βρε ΜτΙ, ότι οι πρόγονοί σας -ως προς την άρνηση του Χριστού- οι Αρειανιστές, εμφανίστηκαν τον… 4ο αιώνα μ.Χ.;
Και φυσικά, η θέση της Εκκλησίας είναι συγκεκριμένη για τον όρο αυτό, ότι η προέλευσή του ως προς το περιεχόμενο είναι Βιβλική. Γι’ αυτό ο Μ. Αθανάσιος μας μιλάει για «το ομοούσιον συμφώνως τοις εκ των Γραφών και του Σωτήρος ειρημένοις…» (PG 25,468C)!
Και ασφαλώς, όταν ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος μιλάει για το «ομοούσιο», επικαλείται εδάφια της Αγίας Γραφής: «ο εωρακώς εμέ εώρακε τόν πατέρα» (Ιω. 14,9), «εγώ και ο Πατήρ έν εσμεν» (Ιω. 10,30), «ώσπερ γάρ ο πατήρ εγείρει τούς νεκρούς και ζωοποιεί, ούτω και ο υιός ούς θέλει ζωοποιεί» (Ιω. 5,21), «πάντες τιμώσι τον υιόν, καθώς τιμώσι τον πατέρα. Ο μη τιμών τον υιόν ου τιμά τον πατέρα» (Ιω. 5,23) κ.λπ.[51].
Μιλάνε οι αιρετικοί για «δάνεια» από φιλοσοφικές θεολογίες, και αυτό ακούγεται αστείο, καθώς τα ίδια τα δογματικά κείμενα της Εκκλησίας δεν αποδέχονται τα αρχαία φιλοσοφικά κείμενα παρά ΜΟΝΟ για τον εκπαιδευτικό τους ρόλο, αρνούνται όμως κάθε χρήση της ειδωλολατρικής θεολογίας που περιέχουν και καταδικάζουν…
…«τοις τα Ελληνικά δεξιούσι μαθήματα, και μη ΔΙΑ ΠΑΙΔΕΥΣΙΝ ΜΟΝΟΝ ταύτα παιδευομένοις, αλλά και ταις δόξαις αυτών ταις ματαίαις επομένοις, και ως αληθέσι πιστεύουσι... και τας Πλατωνικάς ιδέας, ως αληθείς δεχομένοις... Τοις δεχομένοις και παραδιδούσι τα μάταια και Ελληνικά ρήματα, ότι τε προϋπαρξίς έστι των ψυχών, και ουκ εκ του μη όντος τα πάντα εγένετο»[52].
Ο Γεώργιος Μεταλληνός σημειώνει ότι στο εν λόγω δογματικό κείμενο, το λεγόμενο «Συνοδικόν της Ορθοδοξίας»:
«Κωδικοποιείται η μακραίωνη αγιοπατερική στάση, που διαφοροποιεί τη σπουδή της Ελληνικής Φιλοσοφίας, την παιδευτική της δηλαδή χρήση, από την αποδοχή της θεολογίας της. Ο Χριστιανισμός, στην αυθεντική του έκφραση ως Ορθοδοξία, είναι συνέχεια της προφητικής εμπειρικής θεολογήσεως. Εγκλωβισμένες στην αρχαιοελληνική θεολογούσα σκέψη... μένουν οι αιρέσεις»[53].
Ένα παράδειγμα αρκεί να επιβεβαιώσει τα παραπάνω λόγια, ότι δηλ. την ειδωλολατρική φιλοσοφία υιοθέτησαν μόνο οι αιρέσεις.
Μια αρχαία αίρεση την οποία μιμήθηκαν οι ΜτΙ είναι ο Αρειανισμός, ο οποίος δεν δεχόταν τη θεότητα του Χριστού παρ’ όλο που τη διατυπώνει ξεκάθαρα το Ευαγγέλιο («Θεός ην ο Λόγος» Ιω. 1,1).
Γιατί όμως δεν δέχονταν τη θεότητα του Χριστού; Μα επειδή ήταν βαθιά επηρεασμένοι από τον πλατωνισμό. Ένα από τα βασικότερα αξιώματα της πλατωνικής φιλοσοφίας, είναι το «Θεός ανθρώπω ου μείγνυται» το οποίο γράφει ο Πλάτωνας στο «Συμπόσιο» (203a). Αυτός ο οποίος «θεολογούσε» με στοχασμό και με πλατωνική σκέψη, δεν μπορούσε να διανοηθεί Ορθόδοξα την ενανθρώπιση του Σωτήρα και οδηγήθηκε στον Αρειανισμό ή στους ΜτΙ.
Κι όμως, επειδή το δόγμα είναι μαρτυρία και όχι στοχασμός, το αξίωμα αυτό της αρχαίας ειδωλολατρικής θεολογίας ΚΑΤΕΔΑΦΙΖΕΤΑΙ χωρίς ενδοιασμούς από τους Πατέρες, αφού σύμφωνα με τον Όρο Πίστεως της 4ης Οικ. Συνόδου της Χαλκηδόνας επιβεβαιώνεται η αρχαία Παράδοση ότι:
«Ένα και τον αυτόν ομολογείν Υιόν τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν…τέλειον ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ εν θεότητι και τέλειον ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ εν ανθρωπότητι, Θεόν αληθώς και άνθρωπον αληθώς ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ»[54]!
Χώρια και την τάση που έχουν οι ΜτΙ να συγχέουν το Άκτιστο με το κτιστό, μην κάνοντας καμία τέτοια διάκριση, σε συμφωνία με τον Πλάτωνα, και σε αντίθεση με την Εκκλησία!
Βλέπουμε λοιπόν ότι τα περί πλατωνικών «δανείων» στη θεολογία των Πατέρων είναι ανέκδοτα μιας γραφικής αίρεσης, των «Μαρτύρων του Ιεχωβά» ή και άλλων φιλελεύθερων Προτεσταντών και άθεων που επιθυμούν να εναντιωθούν στην μακραίωνη Παράδοση της Εκκλησίας για τους δικούς του λόγους ο καθένας.
 
13. Οι εξωτερικές, γλωσσικές επιρροές της φιλοσοφίας ξεκινούν από την Καινή Διαθήκη
Η φράση λοιπόν, «αθανασία της ψυχής», δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα φαινόμενο χρήσης εξωτερικών γλωσσικών στοιχείων από το ελληνιστικό περιβάλλον, γεγονός που συμβαίνει και στα ίδια τα κείμενα της Καινής Διαθήκης.
Ο Χριστιανισμός θέλει να μεταμορφώσει τον κόσμο γύρω του και εκχριστιανίζει ακόμα και τη γλώσσα του ειδωλολατρικού κόσμου. Έτσι ο ευαγγελιστής Ιωάννης χρησιμοποιεί τον φιλοσοφικό όρο «Λόγος» για τον Υιό του Θεού, και ο Απ. Παύλος δανείζεται ορολογία από τους Στωικούς.
Όπως σημειώνει ο καθ. Βασίλειος Τσάκωνας, «ο όρος συνείδησις, άγνωστος ων εις την Παλαιάν Διαθήκην [...] χρησιμοποιείται ευρέως υπό των Στωικών»[55].
Και συνεχίζει:
«Πόθεν, λαμβάνει ο Παύλος τον όρον ‘συνείδησις’; Ασφαλώς εκ ελληνιστικού περιβάλλοντος…ουχί μόνον την ‘συνείδησιν’ αλλά και πολλούς άλλους όρους, όντας εν χρήσει κατά τους χρόνους εκείνους. Μετασχηματίζει όμως το περιεχόμενον των όρων τούτων μέχρι τοιούτου σημείου, ώστε ούτοι ν’ αποβαίνωσι καθαρώς χριστοκεντρικοί και να αποβάλλωσι τον φιλοσοφικόν και δη Στωϊκόν αυτών χαρακτήρα. Η ορολογία είναι κοινή, ό,τι όμως καθιστά αυτήν διάφορον είναι το νέον πνεύμα, το οποίον προσδίδεται εις τους όρους υπό την επίδρασιν της νέας θρησκείας»[56].
Επίσης, ένας πολύ γνωστός λόγιος, ο Claude Tresmontant έγραψε:
«Ο Παύλος μερικές φορές χρησιμοποιή την στωική ορολογία —μία ορολογία που κατά κάποιον τρόπο ήταν διάχυτη στην ατμόσφαιρα — και μεταχειρίζεται έννοιες των μυστηριακών θρησκειών [...] Επίσης η γλώσσα του Παύλου είναι μερικές φορές φορτωμένη με το βάρος φιλοσοφικών ή θρησκευτικών εννοιών του ελληνισμού. Παρά ταύτα η σκέψι του παραμένει ολοκληρωτικά βιβλική. Στην περίπτωσί του η γλώσσα δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα περίβλημα»[57].
Αυτό ακριβώς γίνεται και στους Πατέρες. Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι αν λένε οι Πατέρες τις λέξεις «αθανασία της ψυχής», αλλά τι εννοούν με αυτές! Και όπως είδαμε, εννοούν κάτι εντελώς βιβλικό, και εντελώς διαφορετικό από τον Πλάτωνα.
Αυτό λοιπόν που κάνουν οι ΜτΙ για να διαβάλλουν τους Πατέρες, δεν είναι τίποτε άλλο από αυτό που κάνουν εδώ και δύο αιώνες περίπου πολλοί δυτικοί «φιλελεύθεροι», όπως π.χ. ο περίφημος Γερμανός θεολόγος Άντολφ φον Χάρνακ (Adolf von Harnack, 1851-1930) αλλά και πολλοί άθεοι, που θέλουν να αμφισβητήσουν την πρωτοτυπία της Καινής Διαθήκης. Πιάνουν 4-5 λέξεις του Απ. Παύλου ή του Ιωάννη και χωρίς να εξετάσουν το σύνολο των κειμένων και των νοημάτων, βγάζουν το ανόητο συμπέρασμα ότι πρόκειται για κείμενο φτιαγμένο από ειδωλολατρικά δάνεια!
Βέβαια οι ΜτΙ, επειδή αποδέχονται την Γραφή σαν το βιβλίο που έγραψε ο ίδιος ο Θεός, δεν θέλουν ούτε να ακούνε για επιρροές της φιλοσοφίας στα κείμενα της Βίβλου. Στα βιβλιαρίδιά τους πολλές φορές αναφέρουν ένα σωρό «μελετητές» και «λογίους» που λένε ότι αυτό που πολλοί συγγραφείς ονομάζουν επιρροή «πλατωνική» ή «φιλοσοφική» στην Καινή Διαθήκη, αφορά μόνο δάνεια λέξεων και όχι δάνεια ιδεών.
Κι όμως, όταν πρόκειται για τους Πατέρες, οι ΜτΙ με δύο μέτρα και δύο σταθμά τους κατηγορούν αναίτια για το ΙΔΙΟ ΑΚΡΙΒΩΣ πράγμα που κάνει ο Απ. Παύλος ή ο ευαγγελιστής Ιωάννης.
Φυσικά, η απάτη αυτή είναι αναμενόμενη. Όταν έχουν αρνηθεί την Αρχαία Ιερά Παράδοση ώστε να μπορούν να ονομάζουν τους εαυτούς τους γνήσιους χριστιανούς, κάποια δικαιολογία θα πρέπει να βρουν.
 
14. Παράρτημα: το τριμερές της ψυχής στην Καινή Διαθήκη και τους Πατέρες
Πριν κλείσουμε το άρθρο μας, αξίζει να αναφερθούμε και σε ένα ζήτημα ακόμα, το οποίο οι ΜτΙ αδυνατούν να κατανοήσουν. Είναι γνωστό ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας αναφέρθηκαν, με προϋποθέσεις φυσικά, στο περίφημο «τριμερές της ψυχής», μια αντίληψη που την εποχή εκείνη, ήταν ευρέως αποδεκτή στο ελληνιστικό περιβάλλον.
Για να βοηθήσουμε τους ΜτΙ να καταλάβουν πόσο αφελείς φαίνονται όταν κατηγορούν την αντίληψη για το «τριμερές της ψυχής», θα παραπέμψουμε στα περιοδικά τους μπας και καταλάβουν.
Διαβάζουμε στο περιοδικό «Ξύπνα» (τεύχ. 8/2 (2005) σελ. 4):
«Τι είναι το άγχος; Σύμφωνα με κάποια ειδικό, το άγχος μπορεί να οριστεί ως ‘οποιοσδήποτε φυσικός, χημικός ή συναισθηματικός παράγοντας ο οποίος προκαλεί σωματική ή διανοητική ένταση’ […] Όπως παρατηρεί η Δρ Μελίσα Σ. Στόπλερ… Πότε… γίνεται το άγχος πρόβλημα; […] ‘Μόνο όταν μας καταβαρύνει, ή όταν δεν το ελέγχουμε επαρκώς…’».
Σύμφωνα με τα λεξικά, «η λέξη άγχος είναι νεότερη και πλάστηκε ως απόδοση ξένου όρου»[58].
Αν λοιπόν το μυαλό μας λειτουργούσε σαν των οπαδών της «Σκοπιάς» θα έπρεπε να πούμε:
«Άγχος; Για να δω. Αναφέρει πουθενά η Αγία Γραφή τη λέξη ‘άγχος’; Δεν την βρίσκω. Άρα είναι δάνειο, και αφού δεν ορίζεται από τη Βίβλο καλούν την Δρ Μελίσα Στόπλερ να τους το ορίσει και έτσι δανείζονται θεολογία από αυτήν».
Εμείς χαμογελάμε ίσως, όμως αυτός είναι ο τρόπος που η «Σκοπιά» έχει διδάξει στα θύματά της να αντιδρούν, όταν θέλουν με το ζόρι να εναντιωθούν σε κάτι.
Διότι το «τριμερές» της ψυχής για την Εκκλησία δεν αφορά κάποια «τμήματα» της ψυχής, αλλά ανθρώπινες ενέργειες και αντιδράσεις.
Όπως σημειώνει ο επιφανής κανονολόγος Ιωάννης Ζωναράς στο λεξικό του:
«Τριμερής δε είρηται, ουχ ως μέρη έχουσα, ασώματος γαρ εστιν, αλλά δια τας ενεργείας, δηλονότι το λογικόν, το επιθυμητικον και το θυμικόν»[59].
Όπως έχουμε αναφέρει και σε άλλα άρθρα, οι φιλόσοφοι της εποχής, στα έργα τους σημείωναν όχι μόνο στοχασμούς για την ερμηνεία της ζωής, ή την ηθική, αλλά έγραφαν και τη θεολογία τους και τις επιστημονικές παρατηρήσεις της εποχής. Όλα αυτά βρίσκονταν διάσπαρτα μέσα στα έργα τους. Τα φιλοσοφικά κείμενα δεν ήταν εξολοκλήρου θεολογικά, γι’ αυτό άλλωστε -το είπαμε ήδη- τα δογματικά κείμενα της Εκκλησίας δεν καταδικάζουν αυτούς που χρησιμοποιούν τα φιλοσοφικά έργα «ΔΙΑ ΠΑΙΔΕΥΣΙΝ ΜΟΝΟΝ», αλλά εκείνους που «ταις δόξαις αυτών ταις ματαίαις επομένοις, και ως αληθέσι πιστεύουσι...και τας Πλατωνικάς ιδέας, ως αληθείς δεχομένοις»[60].
Το πρόβλημα δηλ. της Εκκλησίας ήταν βασικά η ειδωλολατρική θεολογία. Από εκεί και πέρα, όπως μας λέει ο Ανδρέας Θεοδώρου, «εδέχετο όλα τα διδάγματα εκείνα, τα οποία ευρίσκοντο εν συμφωνία προς την εξ αποκαλύψεως θείαν αλήθειαν»[61].
Ως προς τις ανθρώπινες ενέργειες, ο Πλάτωνας είχε παρατηρήσει ότι οι βασικότερες ήταν τρεις: η λογική, η επιθυμία και ο θυμός και αυτές ονομάζονταν «λογικό», «επιθυμητικό», «θυμικό».
Αυτά τα πράγματα, οι ΜτΙ λόγω βαθιάς ασχετοσύνης, έχουν την εντύπωση ότι είναι πράγματα απόμακρα, χαώδη, ειδωλολατρικά και ποιος ξέρει τι άλλο…
Για να πάψουν λοιπόν να τα… φοβούνται, ας δώσουμε ένα παράδειγμα:
Αν υποθέσουμε ότι ένας άνθρωπος διψάει πολύ και βρίσκεται κοντά σε νερό το οποίο όμως γνωρίζει ότι είναι μολυσμένο, τότε παρατηρούμε τις εξής εκδηλώσεις στη συμπεριφορά του:
1. Η επιθυμία του ανθρώπου είναι να πιει νερό διότι διψάει πολύ («επιθυμητικό»).
2. Ταυτόχρονα, η λογική τον παρακινεί να μην το πιει γιατί είναι μολυσμένο («λογικό»).
3. Η λογική μπορεί να επιβληθεί, όμως χρειάζεται ο ‘θυμός’ («θυμικό»), μια αποφασιστική κίνηση δηλ. η οποία είναι κομμάτι της δύναμης της θέλησης του ανθρώπου.
Στην ορολογία της εποχής, η λογική ονομάζεται και «λογικό μέρος της ψυχής», ενώ ο θυμός και η επιθυμία είναι το «άλογο» ή «παθητικό μέρος της ψυχής».
Αυτή η συμπεριφορά, δεν χρειαζόταν να γίνει «δάνειο» από κανέναν για να γίνει κατανοητή! Οι ασκητές της Φιλοκαλίας, οι λεγόμενοι «Νηπτικοί Πατέρες» (Νήψη = η κατάσταση πνευματικής εγρήγορσης, που σχετίζεται με τη νηφαλιότητα και τη σωφροσύνη), είχαν άπειρα βιώματα κατά τη διάρκεια του αγώνα τους ώστε να αναγνωρίσουν χιλιάδες εκδηλώσεις στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Δεν χρειαζόταν να «δανειστούν» μια ανάλυση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Είχαν επαρκείς εμπειρίες ώστε να την επιβεβαιώσουν μέσα από τους δικούς τους αγώνες!
Και ασφαλώς, η ανάλυση αυτή της ανθρώπινης συμπεριφοράς έγινε αποδεκτή πάντα σε ένα βιβλικό πλαίσιο.
Η υγιής κατάσταση μιας ανθρώπινης συμπεριφοράς, ήταν αυτή που:
«δια μεν λογιστικού λογίζεται την αρετήν, δια δε του επιθυμητικού αγαπά τον θεόν, δια δε του θυμικού, οργίζεται τοις δαίμοσιν, ανδριζομένη κατ’ αυτών» (Αναστάσιος Σιναΐτης, PG 89, 80C).
Το αστείο είναι ότι -αν και με ηθικιστικό τρόπο- το τριμερές της ψυχής το ασπάζονται και οι ΜτΙ ενώ το κατηγορούν ως δήθεν πλατωνισμό!
Αποδέχονται το λογικό κατά τον ίδιο τρόπο: «Η αρετή αρχίζει με τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται ένα άτομο […] πρέπει να σκεφτόμαστε δίκαια, καλά, ενάρετα πράγματα» (περιοδ. ‘Σκοπιά’, 15/7 (1993), σελ. 20).
Τα ίδια λένε για το επιθυμητικό ότι ο άνθρωπος, «πρέπει να επιθυμεί αληθινά να υπηρετεί τον Ιεχωβά επειδή Τον αγαπά» (περιοδ. ‘Σκοπιά’, 15/12 (1987), σελ. 30).
Τα ίδια λένε και για το θυμικό: «το αίσθημα του θυμού δεν είναι αμαρτία αυτό καθαυτό […] όταν ο Ιεχωβά θυμώνει, υπάρχει πάντοτε ένας κατάλληλος λόγος: Έχουν παραβιαστεί οι δίκαιες αρχές» (περιοδ. ‘Σκοπιά’, 1/7 (1987), σελ. 6).
Ελπίζουμε να έχουμε απλοποιήσει τόσο τα πράγματα, ώστε μέχρι και οι οπαδοί της «Σκοπιάς» να τα καταλάβουν. Διότι αν δείτε στα «άρθρα» τους τις αναφορές για το τριμερές της ψυχής, θα καταλάβετε ότι βρίσκονται σε ΑΠΟΛΥΤΗ σύγχυση …
Επιστρέφοντας στους Πατέρες της Εκκλησίας, είδαμε ότι η ανάλυση αυτή της ανθρώπινης συμπεριφοράς μπορούσε να γίνει αποδεκτή επειδή ήταν απόλυτα βιβλική.
Ο όσιος Φιλόθεος ο Σιναΐτης (μετά τον 7ο αιώνα) μας διδάσκει:
«Ο Χριστός νομοθετεί με τις εντολές τα τρία μέρη της ψυχής, που είναι το θυμικό, το επιθυμητικό και το λογιστικό. Πρόσεξε το ρητό: ‘Καθένας που οργίζεται με τον αδελφό του χωρίς λόγο, είναι ένοχος για το δικαστήριο’ [Ματθ. 5, 22] και τα επόμενα παραγγέλματά Του· αυτά είναι θεραπείες του θυμού […]  Τι έχει παραγγείλει στο επιθυμητικό η θεία δεσποτική εντολή; ‘Εκείνος που κοιτάζει γυναίκα με επιθυμία, ήδη διέπραξε μοιχεία μ’ αυτήν μέσα στην καρδιά του’  [Ματθ. 5, 28] […] Ποια είναι τώρα η εντολή που προτρέπει το λογιστικό μας; ‘Εγώ σας λέω να μην ορκιστείτε καθόλου’ [Ματθ. 5, 34]. ‘Ο λόγος σας ας είναι ναι ή όχι [Ματθ. 5, 37]. ‘Όποιος δεν αρνήθηκε τα πάντα και δε μ’ ακολουθεί, δεν είναι άξιος για μένα [Ματθ. 10, 37-38]. ‘Να περάσετε από τη στενή πύλη’ [Ματθ. 7, 13]»[62].
Κατά τον ίδιο τρόπο, ο άγιος Πέτρος ο Δαμασκηνός ερμηνεύει τους Μακαρισμούς ως οδό θεραπείας του θυμού, κάθαρσης του νου (λογικό), και μαρασμού της κακής επιθυμίας του ανθρώπου[63].
Άρα λοιπόν για τους Πατέρες της Φιλοκαλίας, η λογική του ανθρώπου μένει στην ορθή της πορεία προς το Θεό με την διαρκή προσευχή. Έτσι μπορεί και θυμάται διαρκώς τον Θεό και να κατευθύνει όλες τις δυνάμεις του ανθρώπου προς τα εκεί. Το θυμικό μπορεί και χαλιναγωγείται με την άσκηση και την κίνηση του ανθρώπου σε έμπρακτη εκδήλωση της αγάπης, ώστε ο θυμός να μην καταλαμβάνει αρνητικά τον άνθρωπο αλλά να γίνεται εργαλείο άμυνας και να εκδηλώνεται υγιώς μόνο κατά της αμαρτίας. Το επιθυμητικό πάλι, τιθασεύεται και θεραπεύεται με την εγκράτεια.
Και όλα αυτά, δεν είναι ασφαλώς «πλατωνική θεολογία» αλλά απλές διαπιστώσεις με βάση το βίωμα και την παρατήρηση.
Μία βασική διαφοροποίηση χρειάστηκε να κάνουν οι Πατέρες της Εκκλησίας: ότι δεν αποδέχονται σε καμία περίπτωση ούτε καν την υπόνοια ότι το παθητικό «μέρος» της ψυχής μπορεί να σημαίνει ότι η ψυχή έχει κάτι το «κακό» μέσα της.
Ο άγ. Διάδοχος Φωτικής μας λέει πως «κάποιοι υπέθεσαν, ότι εις τον νουν είναι η αμαρτία μαζί με την χάριν», όμως τίποτα τέτοιο δεν συμβαίνει, διότι η ψυχή «τας κακάς εννοίας…δεν γεννά εκ της φύσεώς της, αλλά από την μνήμην του κακού, το οποίον την ηπάτησεν εν αρχή (προπατορικόν αμάρτημα)[…] Τους δε περισσοτέρους πονηρούς λογισμούς συλλαμβάνει από την κακίαν των δαιμόνων»[64].
Και κλείνοντας το παράρτημα για το τριμερές της ψυχής, ας θυμίσουμε ότι εκείνοι που αποδέχτηκαν ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ μέρη/τμήματα στην ψυχή, κόβοντάς την σε κομμάτια, ήταν οι αιρετικοί!
 «Ο Απολινάριος […] ισχυρίζεται ότι ο Λόγος προσέλαβε σώμα δίχως λογική ψυχή, με άλλα λόγια σώμα που δεν είχε νου. Πρόκειται λοιπόν για το θέμα της πρόσληψης και της ακεραιότητας η τελειότητας της ανθρώπινης φύσης του Χριστού»[65].
Αυτό ήταν λοιπόν το περίφημο «τριμερές» της ψυχής, το οποίο όπως είδαμε, αποδέχονται και οι ίδιοι οι οπαδοί της «Σκοπιάς», άσχετα αν δεν το έχουν… καταλάβει!
 
15. Επίλογος
Ελπίζουμε όλες οι πληροφορίες αυτές να φανούν χρήσιμες σε όσους ανθρώπους πέσουν ή έχουν πέσει ήδη επάνω στα προπαγανδιστικά blog των οπαδών της «Σκοπιάς».
Ας θυμόμαστε πάντα ότι η έννοια «δάνεια δογμάτων» ουδέποτε ισχύει για την Ορθοδοξία. Αν κάποιος αξιόπιστος και πράγματι ορθόδοξος θεολόγος, αναφέρει οτιδήποτε που μοιάζει με όσα λένε οι ΜτΙ, θα ξέρουμε ότι οι οπαδοί της «Σκοπιάς» ψεύδονται, και ο συγγραφέας εννοεί δάνεια γλωσσικά και εκφραστικά και ΠΟΤΕ δάνεια θεολογικά από την ειδωλολατρία.
Η Εκκλησία, από την εποχή της Καινής Διαθήκης, ουδέποτε δανείζεται οτιδήποτε αυτούσιο, αλλά μόνο μεταμορφώνει το κάθε τι που συναντά στο περιβάλλον της και του δίνει ένα νέο, βιβλικό νόημα (π.χ. εορτασμός των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου). Με τον τρόπο αυτό επηρέασε τον ελληνισμό σε σημείο να εγκαταλείψει την κατάπτυστη ειδωλολατρία, για μια πνευματική πίστη άξια του περιεχομένου του ελληνικού πολιτισμού. Μακριά από ‘ιερές’ ανθρωποθυσίες, ‘ιερές’ πορνείες, ‘ιερές’ λατρείες της γονιμότητας και άλλους πρωτογονισμούς[66].
Άρα, κάθε αναφορά στο διαδίκτυο για αυτούσια θεολογικά δάνεια από τον πλατωνισμό κ.λπ., θα ξέρουμε ότι προέρχονται κυρίως από Προτεστάντες (ΜτΙ και λοιπές σέκτες) ή και άθεους. Αυτό είναι οριστικό και αμετάκλητο, σε σημείο που αν διαβάσουμε ένα βιβλίο, και αυτός που το έγραψε λέει ότι είναι Ορθόδοξος, κι όμως μιλάει για ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ «δάνεια» από ΟΠΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ, τότε φλερτάρει με την αίρεση. Θα πρέπει όμως να έχουμε και τον νου μας, μήπως τυχόν εννοεί χρήση εξωτερικών σχημάτων, μορφολογικών ή γλωσσικών, το οποίο μπορεί να συμβαίνει.
Γι’ αυτό άλλωστε είναι αφελής ο ισχυρισμός ότι κάποιοι «ορθόδοξοι» θεολόγοι ΔΗΘΕΝ μιλάνε για ‘μεταβολή’ και ‘νοθεία’ του δόγματος. Οι ΜτΙ δεν καταλαβαίνουν ότι ΑΝ τα πράγματα είναι έτσι όπως ισχυρίζονται, τότε αυτοί που επικαλούνται δεν είναι «ορθόδοξοι θεολόγοι» αλλά ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΑΤΟΙ αιρετικοί...
Άλλωστε, ας μην διστάζουμε. Αν δούμε ένα ύποπτο blog, κάνουμε μια απλή ερώτηση:
«Τι γνώμη έχετε για την Ιερά Παράδοση, για τους Πατέρες της Εκκλησίας, για την αξία των Οικουμενικών Συνόδων, για την τιμή στη Θεοτόκο, στις Ιερές Εικόνες, στα Ιερά Λείψανα και στους Αγίους;».
Σε ελάχιστα λεπτά θα μάθετε ότι πρόκειται για Προτεστάντες…
 
ΥΓ: Έχοντας υπόψη μας ότι συχνά, χριστιανικά blog αναδημοσιεύουν τα άρθρα της ΟΟΔΕ προσφέροντας σημαντική υπηρεσία στη διάδοση των πληροφοριών, θεωρούμε ότι το άρθρο αυτό είναι μία από τις περιπτώσεις που χρειάζεται να αναδημοσιευτεί (ή έστω, να γίνει μια παραπομπή προς την ΟΟΔΕ). Από τη στιγμή που οι οπαδοί της «Σκοπιάς» έστησαν ανώνυμη προπαγάνδα, καλό είναι οι πληροφορίες του άρθρου μας να γίνουν γνωστές στο διαδίκτυο ώστε αν ποτέ πέσουν ανύποπτοι αναγνώστες επάνω στα κείμενα των αιρετικών, να ξέρουν απλά ότι πρόκειται για ψεύδη, απάτες και αερολογίες.

Δείτε το Δεύτερο μέρος: Λέει ο Φλορόφσκυ ότι η διδασκαλία τών Ορθοδόξων Πατέρων είναι... Πλατωνική;

Σημειώσεις
[1] Θεοφάνους, «Χρονικόν», PG 108,224.
[2] «Η Μετάφραση του Νέου Κόσμου […] αυτή η έκδοση δείχνει με ποιον τρόπο μια ιδιόμορφη σέκτα (Μάρτυρες του Ιεχωβά), μπορεί να μεταφράσει τη Βίβλο για να ικανοποιήσει τις δικές της ανάγκες, συχνά χωρίς καν να το αποδεικνύει με ικανοποιητικές βιβλικές εξηγήσεις» (Στο πρωτότυπο: «The New World Translation. Published by the Watchtower Bible and Tract Society in 1953, this version indicates how a distinctive cult (Jehovah’s Witnesses) can translate the Bible to suit its own purposes, often without the substantiation of any kind of good biblical exegesis» [Pfeiffer, C. F., Vos, H. F., & Rea, J. (1975; 2005). The Wycliffe Bible Encyclopedia. Moody Press, σελ. 243]).
[3] Στο Orthodoxwiki, την  Ορθόδοξη Εγκυκλοπαίδεια, διαβάζουμε απαντήσεις στις θέσεις που η «Σκοπιά» βγάζει από το μυαλό της, ότι τάχα, η Καινή Διαθήκη στην αρχή έγραφε μέσα το «Ιεχωβά», αλλά το… έσβησε αργότερα η «κακιά» Εκκλησία! Μιλάμε για φαντασιοπληξίες που θυμίζουν την βεβαιότητα κάποιων ότι ανάμεσά μας ζουν… εξωγήινοι. Χωρίς κανένα στοιχείο, η αμερικάνικη εταιρεία παραχάραξε σε 237 σημεία την Κ.Δ., ομολογώντας με κυνικότητα ότι το έκανε στηριζόμενη σε κάποιες μεταφράσεις, η πρώτη από τις οποίες ήταν του... 1533! Αυτή την μετάφραση, την έκανε κάποιος Άντονι Μαργκαρίθα [Anthony Margaritha], ένας εβραίος που τελικά έγινε Ρωμαιοκαθολικός, και δούλευε σαν δάσκαλος της εβραϊκής στη Βιέννη! Τέτοιο «μέγεθος» λογιοσύνης επικαλείται η «Σκοπιά» και το ομολογεί επακριβώς (βλ. «Ενόραση», τόμ. 1, σελ. 1270): «Ήδη, όμως, από το 1533, με μια μετάφραση του Αντόν Μαργκαρίθα, το Τετραγράμματο είχε αρχίσει να εμφανίζεται σε μεταφράσεις των Χριστιανικών Γραφών στην εβραϊκή» (βεβαίως, μας κάνει ιδιαίτερη εντύπωση, που το ίδιο ακριβώς λήμμα, στην ίδια ακριβώς έκδοση των ΜτΙ στην αγγλική γλώσσα, δεν γράφει ΤΙΠΟΤΑ ούτε για το 1533 ούτε για τον Margaritha!).
Πάντως, το πιο αστείο στην όλη υπόθεση είναι το εξής: όσοι έχουν δει κριτικές εκδόσεις αρχαίων κειμένων, διαβάζουν συνήθως στις πάμπολλες υποσημειώσεις ότι π.χ., η τάδε γραφή «βρέθηκε σε χειρόγραφο του 3ου ή του 4ου αιώνα» κ.λπ. Έρχεται λοιπόν η Εταιρεία Σκοπιά, και όταν χρησιμοποιεί το «Ιεχωβά» στις «Γραφές» που μαγειρεύει εκεί στο Μπρούκλιν, βάζει από κάτω υποσημειώσεις, λες και είναι κάποια επιστημονική έκδοση! Και αυτή τη μετάφραση του Μαργκαρίθα του 16ου αιώνα, τη συμβολίζει με τη συντομογραφία «J26» λες και η αυθαιρεσία του Μαργκαρίθα αποδεικνύει κάτι, ή λες και αναφέρονται σε κανένα χειρόγραφο του 2ου αιώνα για να μας εντυπωσιάσουν!
Δεν ξέρει κανείς αν πρέπει να γελάσει ή να κλάψει με την κατάντια αυτή…
[4] Βλ. Και σχετικό άρθρο στην ΟΟΔΕ: http://www.oodegr.com/paratir/meletes/aima3_anthrwpothysies.htm#3 .
[5] Περιοδικό «Σκοπιά» (αγγλική έκδοση), 15/1/1972 , σελ. 63.
[6] βλ. «Βάφτισμα», στο «Ενόραση», τόμ. 1 (2008), σελ. 481 κ.ε.
[7] Πλάτωνος εκ του Φαίδρου (245c-246a), στο: Στοβαίος, «Εκλογαί, Αποφθέγματα, Υποθήκαι», τόμ. #3. «Βιβλίον πρώτον (κεφ. xlix)» (σειρά «Οι Έλληνες» #327), Κάκτος, Αθήνα 1995, σελ. 36-39.
[8] «Κύριέ μου και Θεέ, δεν υπάρχει όμοιός σου» (Β΄ Βασ. 7,22), «Κύριε, όμοιος μ’ εσένα δεν υπάρχει» (Ιερ. 10,6). Όπως λέει και ο Προφήτης Ησαΐας, «τίνι με ωμοιώσατε;» (Ησ. 46,5), το οποίο ερμηνεύει ο Κύριλλος Αλεξανδρείας: «Τίνι δη ουν ωμοιώσατέ με, φησί, τον τη φύσει των όλων διεστηκότα» («Εξήγησις εις τον προφήτην Ησαΐαν», PG 70,993D).
[9] Ματσούκας Α. Νίκος, «Οικουμενική Θεολογία», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 194.
[10] Αγουρίδης Σάββας, «Ερμηνευτική των Ιερών Κειμένων - Προβλήματα, Μέθοδοι Εργασίας στην Ερμηνεία τών Γραφών», έκδ. 2η βελτιωμένη, Άρτος Ζωής, Αθήνα 2000, σελ. 161.
[11] Σχόλιο του Παναγιώτη Χρήστου, στο: Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), Πατερικαί εκδ. ‘Γρηγόριος ο Παλαμάς’, Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 207, σημ. #40.
[12] Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), ό.π., σελ. 209.211.
[13] Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), ό.π., σελ. 207.
[14] Ο καθ. Παναγιώτης Χρήστου, στο σημείο αυτό σημειώνει: «Ο Ωριγένης με το ομώνυμο έργο, αλλά και ο Πλάτων» (Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), ό.π., σελ. 199, σημ. #36).
[15] Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), ό.π., σελ. 203.
[16] Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), ό.π., σελ. 201.
[17] Η μετάφραση από το: Αθανάσιος ο Μέγας, Άπαντα αρ.2 (σειρά Ε.Π.Ε. #11), Δογματικά Α΄, Πατερικαί εκδ. «Γρηγόριος ο Παλαμάς», Θεσσαλονίκη 1974, σελ. 194-197.
[18] Περιοδ. «Σύναξη», τεύχ. 3 (1982), σελ. 80.
[19] Στο περιοδ. «Ξύπνα!», τεύχ. 9β (1982), σελ. 25.
[20] Ιω. Ζηζιούλας, περιοδ. «Σύναξη», τεύχ. 2 (1982), σελ. 15.
[21] Ιω. Ζηζιούλας, περιοδ. «Σύναξη», ό.π.
[22] Τα εδάφια που χρησιμοποιούμε απευθείας μεταφρασμένα, προέρχονται από το Συλλογικό έργο: «Η Αγία Γραφή (Παλαιά και Καινή Διαθήκη)», Μετάφραση από τα πρωτότυπα κείμενα, Βιβλική Εταιρεία, Αθήνα 1997. Περισσότερη ανάλυση στο εν λόγω χωρίο ΕΔΩ.
[23] Τη δυσκολία του εδαφίου προσπαθούν να την ξεπεράσουν οι αιρετικοί λέγοντας ότι πρόκειται για όραμα! Απλά ήταν πολύ… ρεαλιστικό και γι’ αυτό το διηγείται ο Παύλος «σα να ήταν» πραγματικότητα…
[24] Στο περιοδ. «Σκοπιά», τεύχ. 11β (1991), σελ. 5-6.
[25] Ας μην αρχίζουν τα γνωστά τους τερτίπια οι αιρετικοί. Οι όροι «ψυχή» και «πνεύμα» σημαίνουν και άλλα πράγματα στη Βίβλο, ανάλογα με τα συμφραζόμενα όμως. Το γεγονός ότι η λέξη «ψυχή» μπορεί να αναφέρεται στον άνθρωπο γενικά, ή στη ζωή συνολικά, ή να σημαίνει τη ζωντανή ύπαρξη, το φρόνημα κ.λπ., δεν είναι κάτι που ευνοεί τις δοξασίες τους όπως νομίζουν. Εύκολα θα έλεγε κανείς το αντίθετο: επειδή η ψυχή ζωοποιεί το σώμα, μπορεί και έχει μια τόσο ευρεία έννοια με κεντρικό άξονα τη ζωή. Το γεγονός ότι η Γένεση ονομάζει τα ζώα «ψυχή ζώσα» (Γεν. 2,19), δείχνει ακριβώς την ευρύτητα του όρου και αναφέρεται σε ζωντανές υπάρξεις, στη ζωή που αυτά έχουν (βλ. και Μουστάκης Βασίλειος, «Λεξικό της Αγίας Γραφής», Αθήναι 1955, σελ. 270). Οι αιρετικοί όμως προκειμένου να πείσουν τα θύματά τους ότι η Εκκλησία «δεν τα λέει σωστά», είναι ικανοί να πουν τα πιο απίστευτα πράγματα. Μήπως λοιπόν, διαβάζοντας το εδάφιο Γεν. 2,7 όπου ονομάζεται και ο άνθρωπος «ψυχή ζώσα», θέλουν να μας πουν ότι ο Θεός έκανε τον άνθρωπο όμοιο με τα ζώα; Θυμούνται άραγε ότι «ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο σύμφωνα με τη δική Του εικόνα» (Γεν. 1,27); Αν οι αιρετικοί δεν δεχτούν να διαφοροποιήσουν τις έννοιες, παρά το γεγονός ότι η Βίβλος χρησιμοποιεί τις ίδιες λέξεις, καταλαβαίνουν σε τι βλασφημία οδηγούνται;
[26] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας» (τα ποιητικά η σοφιολογικά βιβλία, τόμ. Β΄), Ο Σωτήρ, Αθήνα 1976, σελ. 159.
[27] Φούντας Ιερεμίας (Αρχιμ.), «Ερμηνεία Παλαιάς Διαθήκης - Αριθμοί», Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2006, σελ. 195.
[28] Καλαντζάκης Ε. Σταύρος, «Καρδία Καινή και Πνεύμα Καινόν - Οι Θεολογικές Ιδέες του Προφήτη Ιεζεκιήλ», ανατύπωση Α' έκδ., Θεσσαλονίκη 1998, σελ. 342-343.
[29] Γρηγορίου Νύσσης, «Περί κατασκευής ανθρώπου», PG 44,236. Βλ. και: Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), Πατερικαί εκδ. ‘Γρηγόριος ο Παλαμάς’, Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 208.
[30] Άγ. Γρηγόριος Νύσσης, «Έργα», αρ.5, (σειρά Ε.Π.Ε.), ό.π., σελ. 209.
[31] Γρηγόριος Νύσσης, «Αντιρρητικός προς τα Απολιναρίου», PG 45,1257Α.
[32] Παπαδόπουλος Γ. Στυλιανός, «Πατρολογία», τόμ. Α', έκδ. 4η, Αθήνα 2000, σελ. 237.
[33] Iουστίνου, «Διάλογος πρoς Τρύφωνα Iουδαίον» 5,5 - 6,1. PG 6, 488C-489A.
[34] Ματσούκας Α. Νίκος, «Το πρόβλημα του κακού - Δοκίμιο πατερικής θεολογίας», 3η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 119-120, υποσημ. #27.
[35] Τσάμης Γ. Δημήτριος, «Εκκλησιαστική Γραμματολογία», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1996 (c1983), σελ. 63.
[36] «Πρoς Αυτόλυκον» 2,27. PG 6, 1093Β.
[37] «Πρoς Αυτόλυκον» 2,34.
[38] Cullmann Oscar, «Αθανασία της ψυχής ή Ανάσταση εκ των νεκρών; (Η Μαρτυρία της Καινής Διαθήκης)», 2η έκδ. διορθωμένη, Άρτος Ζωής, Αθήνα 2004, σελ. 45.
[39] Ματσούκας Α. Νίκος, «Λόγος και Μύθος με βάση την αρχαία ελληνική φιλοσοφία», 3η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 172.
[40] Δαμασκηνός Ιωάννης, «Ι. Κατά Μανιχαίων διάλογος, ΙΙ. Προς τους διαβάλλοντας τας Αγίας Εικόνας» (μτφρ. Ν. Ματσούκα), Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1988, σελ. 84, σημ. #16.
[41] Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, «Εισαγωγή στην Τεχνική της Επιστημονικής Ιστορικής Εργασίας», 3η ανατύπωση, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1993, σελ. 26.
[42] Στην ΟΟΔΕ έγινε βιβλιοπαρουσίαση ενός αξιόλογου βιβλίου, του Θεολόγου και Μουσικολόγου Χρήστου Πανάγου, το οποίο εκτός άλλων, αποκαλύπτει και την επιστημονική αναξιοπιστία του Τζων Μπόσγουελ: http://www.oodegr.com/oode/biblia/kritiki/adelfopoiisi_1.htm .
[43] Τις παραχαράξεις του Μπόσγουελ αντέγραψαν αφελώς κύκλοι πολέμιων της Εκκλησίας, με αποτέλεσμα να υποστούν από την ΟΟΔΕ κυριολεκτικά διασυρμό, ο οποίος οδήγησε κάποιους εξ’ αυτών να ΑΦΑΙΡΕΣΟΥΝ από τα blog τους τις ανοησίες αυτές: http://www.oodegr.com/neopaganismos/sykofanties/enapenizontes_1.htm .
[44] Ψευδο-Πλούταρχος, «Περί των αρεσκόντων φιλοσόφοις φυσικών δογμάτων», 899C.
[45] Ευσέβιος, «Εκκλ. Ιστορία» 6,37.
[46] Ρωμανίδης Σ. Ιωάννης, «Δογματική και Συμβολική Θεολογία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας», τόμ. Α΄, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1999 (c1973), σελ. 254 & 255, υπος. #3.
[47] Θεοδώρου Ανδρέας, «Ιστορία των Δογμάτων» - τόμ. 1ος, μέρος 2ον, Η ιστορία του δόγματος από της εποχής των Απολογητών μέχρι του 318 μ.Χ., Γρηγόρης, Αθήνα 1978, σελ. 519.
[48] Μεθόδιος Φούγιας, «Το ελληνικό υπόβαθρο του Χριστιανισμού», Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1992, σελ. 141.
[49] Τατάκης Βασίλειος, «Η Βυζαντινή Φιλοσοφία», Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, Αθήνα 1977, σελ. 23.
[50] Φλορόφσκυ Γεώργιος, «Οι Βυζαντινοί Πατέρες του 5ου αιώνα», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 45.
[51] Βλ. Αποστολόπουλος Αδαμάντιος (αρχιμ.), «Το Τριαδικό Δόγμα», εκδ. Νεκταρίου Δ. Παναγοπούλου, Αθήνα 1990, σελ. 17 και εξής.
[52] Λειτουργικό βιβλίο «Τριώδιον», σελ. 160.
[53] Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, «Παγανιστικός Ελληνισμός ή Ελληνορθοδοξία;», 3η έκδ., Αρμός, 2003, σελ. 53-54.
[54] Καρμίρης Ιωάννης, «Τα δογματικά και συμβολικά μνημεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας», τόμ. Α', 2η έκδ., Αθήνα 1960, σελ. 175.
[55] Τσάκωνας Γ. Βασίλειος, «Η περί Συνειδήσεως Διδασκαλία του Απ. Παύλου», Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας #51, Αθήνα 1968, σελ. 66.
[56] Τσάκωνας Γ. Βασίλειος, «Η περί Συνειδήσεως Διδασκαλία…», ό.π., σελ. 68-69.
[57] Tresmontant Claude, «Παύλος», Οργανισμός Κλασσικών Εκδόσεων, Αθήναι 1970 (c1967), 34-35.
[58] Μπαμπινιώτης Γεώργιος, «Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας», 2η έκδ. εμπλουτισμένη, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα 2005, σελ. 63.
[59] Λήμμα: «Τριμερής» στο: Ζωναράς Ιωάννης, «Lexicon», τόμ. 2, έκδ. J.A. Henricus Tittmann, Lipsiae 1808, σελ. 1743.
[60] Από το «Συνοδικόν της Ορθοδοξίας», στο λειτουργικό βιβλίο «Τριώδιον», σελ. 160.
[61] Θεοδώρου Ανδρέας, «Ιστορία των Δογμάτων» - τόμ. 1ος, μέρος 2ον, ό.π., σελ. 519.
[62] Φιλοκαλία των ιερών Νηπτικών (μτφρ. Αντώνιος Γ. Γαλίτης), τόμ. 3ος, εκδ. Γ΄, εκδ. Το Περιβόλι της Παναγίας, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 19-21.
[63] Φιλοκαλία των ιερών Νηπτικών (μτφρ. Αντώνιος Γ. Γαλίτης), τόμ. 3ος, ό.π., σελ. 84-91.
[64] Μετάφραση από το κεφ. πγ΄, στο: Αγ. Διάδοχος Φωτικής, «Τα εκατόν Γνωστικά Κεφάλαια», 2η έκδ., Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 1990, σελ. 188-189.
[65] Ματσούκας Α. Νίκος, «Ορθοδοξία και Αίρεση στους εκκλησιαστικούς συγγραφείς του Δ', Ε', ΣΤ' αιώνα», 2η έκδ., Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 282.
[66] «Οι Έλληνες […] [στις] εορτές του Διονύσου, ΤΙΜΟΥΝ ΤΟ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΜΟΡΙΟ τόσο στα μυστήρια τους όσο και στις τελετουργίες και θυσίες προς τιμήν του θεού και το ονομάζουν φαλλό» (Διόδωρος Σικελιώτης 1, 22).
Αναρτήθηκε από στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)