Περί Θειας και Θεοποιού Μεθέξεως ή περί τής Θείας και Υπερφυούς απλότητος Τα ζώα και τα άψυχα δεν μετέχουν αγιότητας Αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά

Ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, ξεκινώντας την αναίρεση τών επιχειρημάτων εκείνων τών Δυτικότροπων αιρετικών που βλασφημούσαν το Άκτιστο φως ως κτιστό, χρησιμοποιεί ένα πρώτο αμυντικό επιχείρημα που θα δούμε στο παρόν 1ο μέρος αυτού τού έργου του. Απαντώντας στο επιχείρημα που τού έλεγαν οι αιρετικοί, ότι αν οι άγιοι μετέχουν Ακτίστων ενεργειών τού Θεού, τότε μετέχουν δήθεν αγιότητας και τα άλλα κτίσματα, ξεκαθαρίζει ότι άλλο είναι η αγιαστική Χάρις και άλλο είναι οι λοιπές Άκτιστες ενέργειες στις οποίες μετέχουν τα λοιπά κτίσματα, γιατί αν η αγιότητα θα ήταν κοινή, θα οδηγούμασταν σε αγιοποίηση ακόμα και τών ζώων.

Λέει λοιπόν ο άγιος, ότι ακόμα και κτιστή αν λέγαμε ότι είναι η Χάρη τού Θεού, το αδιέξοδο θα παρέμενε, καθώς όπως μία δήθεν κτιστή χάρη θα αγίαζε τους ανθρώπους, θα αγίαζε ομοίως και όλα τα λοιπά κτίσματα, εφ' όσον μετέχουν όλα τής ίδιας Χάριτος. Συνεπώς πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ Αγιαστικής Ακτίστου Χάριτος και λοιπών "μοιρών" τής ιδίας Ακτίστου Χάριτος, αλλά με διαφορετικό αποτέλεσμα και όχι αγιαστικό, ανάλογα με το ον στο οποίο μετέχεται.

Τη συνέχεια τής επιχειρηματολογίας του, θα τη δούμε στο επόμενο 2ο μέρος καθώς θα παρουσιάζουμε τους λόγους τού αγίου σταδιακά σε συνέχειες.

Κείμενο
   

Μετάφραση
A. Φέρε δη προθώμεν νυν το υπ' αμφοτέρων φανερώς λεγόμενον και δοκούν έχειν τινά λόγον απορίας.

Φασί γαρ προς ημάς:

«Ει την εν τοις Αγίοις χάριν άκτιστον δι' ουδέν άλλο λέγετε, ή ότι μετέχουσι Θεού, πάντα δε τα κτίσματα μετέχει του Θεού (και γαρ δια πάντων διήκει και πάσι μεταδίδωσι, τοις μεν τού είναι, τοις δε προς τω είναι και τού ζην αισθητικώς ή λογικώς ή νοερώς), Άκτιστον έσται τούτοις άπασι, τοις μεν το είναι, τοις δε το ζην, τοις δε προς τούτοις και το λογίζεσθαι και το νοείν».

Ημείς δε τοις Αγίοις συμφωνούντες ουδεμίας αν αυτούς ηξιώσαμεν απολογίας· πίστις γαρ ηγείται των Χριστιανικών δογμάτων, αλλ' ουκ απόδειξις. Δια δε τους εκ της πιθανολογίας εκείνων παρασυρομένους ανθυπενεγκείν δέον αν είη προς αυτούς, ως:

Ει την εν τοις Αγίοις θεουργόν χάριν, ω βέλτιστοι, δια τούτο λέγετε κτιστήν, επεί πάντα τα κτιστά μετέχει τού Θεού, πάνθ’ υμίν άγια κληθήσεται και θεοποιηθήσεται πάσα κτίσις παρ’ υμών· ου γαρ τα λογικά μόνον έσται άγια, μάλλον δε των λογικών οι της θεοποιού δωρεάς τού Πνεύματος μετεσχηκότες, αλλά και τα άλογα και προς τούτοις τα άψυχα.

Τι γαρ είπερ έτερον ετέρου βελτίονος μετείληχεν υπάρξεώς τε και ζωής; Καν τοις αγίοις ίδοις αν διαφοράν. Ουκούν αγιωτέρα μεν σοι μέλιττα της μυίας, μελίττης δε αμνάς, αμνάδος δ' έτερ’ άττα, και τούτων άνθρωπος, καν Ιεζάβελ ή τυχόν. Και πάλιν, μύρμηξ κωνώπων αγιώτερος, του δε κριός, ει δε βούλει ταύρος ή ελέφας ή τι των θηρίων έτερον, των αύθις άνθρωπος, καν ή κατά τον Αχαάβ.
Τοιούτος άγιος είη αν και ο προς τοιαύτα γελοία δια των καταγελάστων δογμάτων κατασπών ημάς, ος και τω τού Χριστού ευαγγελίω δήλός εστιν αντιταττόμενος.    

1. Εμπρός λοιπόν τώρα, ας προβάλουμε αυτό που λένε φανερά κάποιοι και θεωρούν ότι προκαλεί απορία.

Επειδή μάς λένε:


«Αν λέτε τη Χάρη που βρίσκεται μέσα στους Αγίους Άκτιστη, δεν λέτε τίποτα άλλο, παρά μόνο ότι όλα τα κτίσματα μετέχουν του Θεού, επειδή ο Θεός διέρχεται μέσα απ' όλα και μεταδίδει σε όλα, σε άλλα μεν το "είναι", σε άλλα δε εκτός από το "είναι" και τη ζωή, αισθητικά ή λογικά ή νοερά. Τότε θα είναι Άκτιστο σε όλα αυτά, σε άλλα μεν το "είναι", σε άλλα η ζωή, και σε άλλα απ' αυτά, (μαζί με τα προηγούμενα), και η σκέψη και η λογική».

Όσο για εμάς, συμφωνώντας με τους Αγίους, δεν θα τους αξιώναμε καμιάς συλλογιστικής απαντήσεως· επειδή στα Χριστιανικά δόγματα κυριαρχεί η πίστη, και όχι η απόδειξη. Για χάρη όμως των παρασυρόμενων από την επιχειρηματολογία εκείνων, χρειάζεται να απαντήσουμε προς αυτούς ως εξής:

Ώ λαμπρότατοι, αν λέτε κτιστή τη θεουργό Χάρη στους Αγίους, επειδή όλα τα κτιστά μετέχουν του Θεού, τότε όλα θα ονομασθούν από σάς άγια και θα θεοποιηθεί από σάς όλη η κτίση! Επειδή δεν θα είναι άγια μόνο τα λογικά, με την μεγαλύτερη μετοχή τής θεοποιού δωρεάς τού Πνεύματος σε κάποιους από τους λογικούς, αλλά και τα άλογα, καθώς επίσης μαζί με αυτά και τα άψυχα.

Τι σημασία έχει αν το ένα έχει λάβει καλύτερη ύπαρξη και ζωή από το άλλο; Θα παρατηρήσεις μάλιστα διαφορά και στα άγια. Έτσι θα σού φανεί αγιότερη η μέλισσα από τη μυΐγα, η προβατίνα από τη μέλισσα, άλλα πράγματα από την αμνάδα, και από αυτά ο άνθρωπος, έστω και αν τύχει να είναι Ιεζάβελ. Και επίσης, το μυρμήγκι είναι αγιότερο από τα κουνούπια, και από τα κουνούπια ο κριός· και αν θέλεις ο ταύρος ή ο ελέφαντας ή άλλο θηρίο· κι από αυτά πάλι ο άνθρωπος, ακόμη και αν είναι σάν τον Αχαάβ.
Τέτοιος άγιος μπορεί να είναι και αυτός που μάς σύρει σε τέτοιες χαμηλού επιπέδου γελοιότητες εξ αιτίας των καταγέλαστων δοξασιών του, ο οποίος προφανώς είναι αντιτασσόμενος και στο Ευαγγέλιο του Χριστού.