Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΓΝΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΝΗ

Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΓΝΗΣΙΑΣ

ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΝΗ

Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Δρος Θ.*

Εισήγηση στην ΚΑ’ Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη

για θέματα αιρέσεων & Παραθρησκείας

(Πειραιάς 2-4 Νοεμβρίου 2009)

  

 Σεβασμιώτατε, Άγιε Πρόεδρε της παρούσης συνδιασκέψεως, 

 Σεβασμιώτατοι, αγαπητοί μου συμπρεσβύτεροι,κυρίες και κύριοι σύνεδροι.

     Τα θαύματα ασφαλώς αποτελούν ένα από τα ουσιώδη στοιχεία της χριστιανικής μας διδασκαλίας, ωστόσο δεν μπορούν να είναι το θεμελιώδες εκείνο στοιχείο της πίστεώς μας. Η απουσία και όχι η άρνηση του θαύματος, σε τί­ποτε δεν αποδυναμώνει την αλήθεια της πίστεώς μας. Οπωσδήποτε τα θαύματα κατέχουν μία ιδιότυπη θέση στον κώδικα της χριστιανικής διδασκαλίας, ο δε ρόλος τους είναι σχεδόν συμπληρωματικός, ίσως δε περιφερειακός, αλλά ωστόσο ουσιώδης.

Ο αληθινός χριστιανός δεν θα πρέπει να ξεχνά τους λό­γους του Κυρίου «προσέχετε από των ψευδοπροφητών, οίτινες έρχονται προς υμάς εν ενδύμασι προβάτων, έσωθεν δε εισί λύκοι άρπαγες» (Ματθ. 7,15) και να μην αποδέχε­ται εύκολα οποιονδήποτε υποστηρίζει ότι κατέχει το χάρι­σμα της προφητείας, αλλά θα πρέπει να προσπαθεί να δια­κρίνει αν έχει το χάρισμα τού Αγίου Πνεύματος.

Κατά την πίστη της Ορθοδόξου Εκκλησίας, η πνευματι­κή ζωή δεν συνίσταται σε εκστασιακές  εκδηλώσει, όπως παρατηρούνται τέτοιου είδους φαινόμενα σε αιρέσεις, π.χ. οι Πεντηκοστιανοί. Οι Απόστολοι ήταν ήδη κεκαθαρμένοι για να λάβουν τη χάρη τού Αγίου Πνεύματος και τόσο οι λόγοι τους όσο και οι πράξει τους χαρακτηρίζονταν από την ειρήνη, την νηφαλιότητα και την ενότητα. Οι γνήσιες πνευματικές εμπειρίες είναι εμπειρίες τού δεδοξασμένου Χριστού εν Αγίω Πνεύματι. Αυτές όλες χαρακτηρίζονται από ευταξία, σαφήνεια και ειρήνη, που πλημμυρίζει από ανιδιοτελή αγάπη, ταπείνωση, χαρά, πραότητα και εγκρά­τεια¹. Οι ψεύτικες πνευματικές εμπειρίες, από το άλλο μέρος, χαρακτηρίζονται από την αταξία, ταραχή και σύγχυση με την πληθωρική έκφραση χαράς, απαράδεκτα ελαφρότητα και μιας αισθησιακής γλυκύτητας².

Στην πραγματικότητα μία έκσταση, στην οποία κάποιος δεν είναι ελεύθερος να ομιλεί, ή δεν γνωρίζει τι λέγει κάποιος άλλος, χαρακτηρίζει όχι την εμπειρία των αληθινών προφητών, αλλά τα οράματα τού ειδωλολατρικού κόσμου. Σύμφωνα με τον Άγιο Επιφάνιο, αυτό το οποίο χαρακτη­ρίζει τον χαρισματούχο χριστιανό είναι ο σώφρονας λογισμός, η διαφύλαξη των αισθήσεων και της αντίληψη τού εξωτερικού περιβάλλοντος³. Ο Χριστιανός λαμβάνει τη θεία αποκάλυψη και βλέπει τα άρρητα μυστήρια του Θεού όχι σε κατάσταση αλλοφροσύνης, αλλά διατηρώντας υγιή την ενέργεια του νου, όπως οι μαθητές τού Κυρίου όταν ενατέ­νιζαν τη δόξα τού αναληφθέντος Ιησού, ή όταν ο Απόστολος Ιωάννης έγραφε την Αποκάλυψη δεν είχε πέσει σε τέ­τοιου είδους έκσταση που θέλουν οι αιρετικές ενθουσιαστικές  ομάδες, αλλά έχοντας «ερρωμένην την διάνοιαν» έγρα­φε αυτά που τού αποκάλυψε ο Θεός⁴.

Κάθε πνευματικότητα, μυστικισμός ή λατρεία που βασί­ζεται ή αποκορυφώνεται σε μία έκσταση, σε οποιαδήποτε μορφή της είναι ξένη προς την θεϊκά αποκεκαλυμμένη οδό των Προφητών, των Αποστόλων και των Αγίων, όπως αυτή είναι καταγεγραμμένη στην Αγία Γραφή και στην Ιε­ρά Παράδοση. Για την Ορθόδοξη Εκκλησία η εμπειρία τού προφήτη, τού Αποστόλου ή τού Αγίου δεν είναι κάποιο άγνωστο φαινόμενο, αλλά είναι η πέρα από τη (φυσική) θέα όραση της άκτιστης δόξας τού Χριστού, η οποία «οράται» από τον πιστό που έχει καθαρθεί, φωτισθεί και βρίσκεται στο στάδιο της θέωσης⁵.

Η ιδέα τnς πλάνης, βασική στην Ορθόδοξη ασκητική δι­δασκαλία, είναι παντελώς απούσα στον Προτεσταντικό κό­σμο που παρήγαγε από το «χαρισματικό κίνημα», κι αυτό το γεγονός εξηγεί γιατί μία τόσο ολοφάνερη πλάνη μπορεί να κερδίσει τέτοιο κύρος σε κατ’ όνομα «χριστιανικούs» κύκλους. Υπάρχουν δύο βασικές μορφές πλάνης. Η πρώτη και πιο θεαματική μορφή προκύπτει όταν ένα πρόσωπο μο­χθεί για μία υψηλή πνευματική κατάσταση η πνευματικά οράματα χωρίς να έχει πρώτα καθαρθεί από τα πάθη. Γι' αυτό η ασκητική διδασκαλία της Εκκλησίας μας είναι απο­λύτου σαφής. Αλλά υπάρχει κι άλλη, λιγότερο θεαματική μορφή πνευματικής πλάνης, η οποία δεν προσφέρει στα θύματα της σπουδαία οράματα, αλλά μόνο εξυψωτικά «θρη­σκευτικά συναισθήματα». Αυτό συμβαίνει όταν η ανθρώπι­νη καρδιά επιθυμεί τέτοια συναισθήματα μη όντας προετοι­μασμένη γι' αυτά. Ο καθένας που δεν έχει συντετριμμένο, μεταμελημένο πνεύμα, που αναγνωρίζει στον εαυτό του ένα είδος πνευματικής υπεροχής έναντι των άλλων πιστών και προσπαθεί με τις δικές του πνευματικές δυνάμει την επί­τευξη πνευματικών στόχων, τότε πολλές φορές οδηγείται στην πλάνη⁶.

Σε ερώτηση προς τον π. Παΐσιο αν, αυτά που λένε όσοι προσχωρούν στους Πεντηκοστιανούς, ότι δηλαδή βλέπουν οράματα, μιλούν γλώσσες κ.λπ. , είναι από φαντασία ή από δαιμονική ενέργεια, ο γέροντας απάντησε: «Από δαιμονική ενέργεια είναι. Γιατί, όταν πηγαίνουν στους Πεντηκοστιανούς και ξαναβαπτίζονται, περιφρονούν, αρνούνται το Άγιο Βάπτισμα, δέχονται δαιμονικές επιδράσεις και μι­λούν δήθεν γλώσσες. Είναι βλασφημίες αυτά που πιστεύ­ουν, γι' αυτό δαιμονίζονται»⁷. Είναι βέβαιο, λοιπόν, ότι όλα αυτά τα φαινόμενα, όχι μόνο δεν έχουν σχέση με την πα­ρουσία και τη δράση του Αγ. Πνεύματος στις καρδιές τους, αλλά αντίθετα υπογραμμίζουν με έμφαση την παντελή απουσία του, αποτελούν οικτρή πνευματική πλάνη και υπο­δηλώνουν την παρουσία και την επενέργεια του σατανικού πνεύματος σ' αυτά. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, δη­λαδή, ότι τα φαινόμενα αυτά συνιστούν, μάλλον, ακραίες ψυχολογικές αντιδράσεις παθολογικής φύσεως, στις οποίες παρατηρούνται ευκρινώς συμπτώματα δαιμονισμού⁸.

Η πνευματική σύγχυση στην εποχή μας είναι πια γεγονός. Κυρίαρχες ιδεολογίες κατέρρευσαν και άλλες καινοφανείς ήρθαν στο προσκήνιο. Επίσης περιθωριακές πίστες πρωτογόνων θρησκευτικών ρευμάτων και θρησκειών άρχι­σαν να γίνονται αποδεκτές από ευρύτατα κοινωνικά στρώ­ματα.

Ωστόσο, όλοι οι αιρετικοί και οι ψευδοδιδάσκαλοι πέ­φτουν στην πλάνη, αφού προηγουμένος παγιδευτούν σε μία ενδόμυχη έπαρση. Τον λόγο τους για τον Θεό τον στη­ρίζουν πάνω στη δική τους λογική και φαντασία, με αποτέ­λεσμα να διδάσκουν μία στοχαστική θεολογία. Αυτοί, μάλι­στα, στη συμπεριφορά τους εμφανίζονται πολύ ευσεβείς και προκαλούν την εκτίμηση και το σεβασμό των άλλων, γιατί ο διάβολος, ως πονηρός που είναι, δεν τους σπρώχνει πια στο να κάνουν εξωτερικά το κακό. Προσπαθεί, λοιπόν, μέσω αυτών των ευσεβόσχημων υπηρετών του να δημι­ουργεί και να διαδίδει τις αιρέσεις και τις πλανεμένες διδασκαλίες, ώστε πλήθη ανθρώπων να οδηγούνται μακριά από τον Χριστό και την αγία Εκκλησία Του⁹.

Υπάρχει μία ποικιλία χαρισμάτων που δίνονται από το Άγιο Πνεύμα στους πιστούς. Όμως τα πάντα έχουν κοινή πηγή το Άγιο Πνεύμα. Αυτό χορηγεί στον καθένα τα χαρί­σματα για ένα ορισμένο σκοπό, που δεν είναι άλλος παρά η διακονία της  κοινής ζωής, η πνευματική προκοπή και η σωτηρία όλων. Ο Απ. Παύλος αναφέρει ότι ο Θεός σε άλλους έδωσε το χάρισμα του Αποστόλου, του ευαγγελισμού και σ' άλλους του ποιμένα και του διδασκάλου για να καταρτίζουν και να διακονούν τους πιστούς, ώστε να οικο­δομείται το σώμα τού Χριστού¹⁰.

Τα χαρίσματα τού Αγίου Πνεύματος, που αποτελούσαν καθημερινή εμπειρία των πρώτων χριστιανών, δεν ανή­κουν στο παρελθόν. Δόθηκαν και δίνονται σε κάθε εποχή από το Άγιο Πνεύμα, που παραμένει πάντοτε στην Εκκλη­σία, αρκεί να υπάρχουν άνθρωποι πρόθυμοι να καταβάλλουν το τίμημα τού αγώνα που απαιτεί η απόκτησή τους. Οι παλιοί ασκητές το εξέφραζαν με το ρητό: «Δώσε αίμα και πάρε πνεύμα». Ο Χριστός μάς βεβαιώνει ότι και θαύματα μπορεί να κάνει κανείς με τη δύναμη τού Αγίου Πνεύματος αν έχει ζωντανή πίστη. Το Άγιο Πνεύμα είναι η παρουσία της θαυμαστής δυνάμεως τού Θεού μεταξύ των ανθρώπων. Τα αποτελέσματα της  παρουσίας του είναι τα πνευματικά φαινόμενα, τα οποία διακρίνονται σε δυνάμεις, ιάσεις και χαρίσματα. Το Άγιο Πνεύμα αποστέλλεται από τον Θεό στην εσχατολογική κοινότητα των πιστών, την Εκ­κλησία. Ως εσχατολογικό χάρισμα το Άγιο Πνεύμα αποτε­λεί «απαρχήν» και «αρραβώνα» της μελλούσης δόξας και κά­μνει τους πιστούς ναό τού Θεού¹¹.

Το Άγιο Πνεύμα λαμβάνεται από όλους τους πιστούς κα­τά το βάπτισμα και χορηγεί τη βεβαιότητα της αναστάσεως. Είναι το ζωοποιούν τους πιστούς¹². Καθιστά τους πιστούς υιούς τού Θεού. Η υιότης αυτή των πιστών, η οποία μαρτυρείται από το Άγιο Πνεύμα, αποτελεί πραγματικότητα η οποία βιώνεται ήδη κατά το παρόν, και η οποία χορηγείται κατά το βάπτισμα, όπως λέγει ο Απ. Παύλος στο χωρίο (Γαλ. 3,26-27): «Πάντες γαρ υιοί Θεού εστέ δια της πίστεως εν Χριστώ Ιησού, όσοι γαρ εις Χριστόν εβαπτίσθητε Χριστόν ενεδύσασθε»¹³.

Στα έργα των Αγίων Πατέρων η πνευματική ζωή παρου­σιάζεται ότι έχει πολλά στάδια. Κυρίως τα διακρίνουν σε τρία, στην κάθαρση της καρδιάς, στον φωτισμό τού νου και στη θέωση. Ο άγιος  Μάξιμος τα ονομάζει «πρακτική φιλο­σοφία», «φυσική θεωρία» και «μυστική θεολογία». Για τους Πατέρες η κάθαρση είναι καρπός σταδιακής και προοδευτικής μετάνοιας. Είναι ο θάνατος τού «παλαιού άνθρωπου» και η ανάσταση τού «καινού». Είναι ακόμη η απελευθέρω­σή του από τη φθορά και την αμαρτία. Η κάθαρση και η απελευθέρωση από τα πάθη, ως αρνητική πλευρά της κατά Χριστόν ζωής τού ανθρώπου, και η τήρηση των θείων εντολών, ως η θετική πλευρά της, αποτελούν τις δύο φάσεις της ίδιας πορείας, που στην ορθόδοξη παράδοση λέγεται άσκηση¹⁴.

Οι αληθινές πνευματικές εμπειρίες δίνονται σ' εκείνους που από ταπείνωση δεν τις ζητούν, αλλά ζητούν από τον Θεό μετάνοια και σωτηρία. Σ' αυτούς που είναι ταπεινοί και λένε: «Θεέ μου εγώ δεν είμαι άξιος να λάβω χαρίσματα πνευματικά, δεν είμαι άξιος να λάβω επίσκεψη της χάριτός σου και θείες ουράνιες παρηγορίες και πνευματικές ηδονές». Σ' αυτούς όμως που με υπερηφάνεια ζητούν από τον Θεό να τους δώσει εμπειρίες, δεν θα δώσει αληθινές και γνήσιες εμπειρίες. Αντίθετα θα το εκμεταλλευθεί ο πειρασμός και θα τους δώσει πλανεμένες και διαβολικές εμπειρίες, λόγω της υπερηφανείας τους, άρα λοιπόν, ο δεύτερος όρος είναι η ταπείνωση¹⁵.

Η ταπείνωση δεν είναι μία συνεχής προσπάθεια να υπο­βιβάζουμε τον εαυτό μας και ν' απαρνούμαστε την αξιο­πρέπεια που μας δίνει ο Θεός και την οποία αξιώνει από εμάς γιατί είμαστε παιδιά Του και όχι δούλοι Του. Η τα­πείνωση, όπως τη βλέπουμε στους  Αγίους, δεν γίνεται απο­κλειστικά από τη συναίσθηση της αμαρτωλότητάς τους, αφού ακόμα κι ένας αμαρτωλός μπορεί να προσφέρει στο Θεό μία συντετριμμένη και γεμάτη μετάνοια καρδιά και μία λέξη συγνώμη είναι αρκετή να εξαφανίσει όλο το κακό του παρελθόντος και του παρόντος. Η ταπείνωση των αγίων ξε­κινάει από τη θέα της δόξας, του μεγαλείου και της ομορφιάς του Θεού. Δεν είναι καν το αποτέλεσμα της σύγκρισης μεταξύ άνθρωπου και Θεού που φέρνει ταπείνωση στους αγίους, αλλά η συνειδητοποίηση ότι ο Θεός είναι τόσο άγιος, και ταυτόχρονα μία τέτοια αποκάλυψη ομορφιάς και αγάπης εκπληκτικής, ώστε το μόνο πράγμα που μπορούν να κάνουν στην παρουσία Του, είναι να προσπέσουν μπρο­στά Του με λατρεία, χαρά και θαυμασμό.

Αντίθετα με την υπερηφάνεια σκοτίζει ο διάβολος το νου και στη συνέχεια εύκολα τον παρασύρει στο ψεύδος, που οι χειρότερες εκφράσεις του είναι η αίρεση και η πλάνη. Άγια ασκητικά πρόσωπα, με προφητικό χάρισμα και στολισμένοι με αρετές ποτέ δεν μίλησαν με υπεροψία, ότι επικοινωνούν με τον Θεό και ότι ο Θεός διέταξε τούτο η εκείνο μέσω αυτών. Και όταν τύχαινε να ιδούν όραμα, ήταν πολύ προσεκτικοί. Το επιβεβαίωναν με προσευχή και νηστεία. Κι ύστερα πάλι γίνονταν ακόμη πιο ταπεινοί. Άρα με ταπεί­νωση, σιωπή, προσευχή, νηστεία και μυστικότητα αντιπα­ρέρχονταν οι Άγιοι και οι Μάρτυρες μεγάλα και θαυμαστά γεγονότα της ζωής τους.

Ο άνθρωπος για να αγωνίζεται κατά του κακού εαυτού του, του εγωισμού αλλά και κατά των θελημάτων του κό­σμου και του πονηρού, έχει ανάγκη να γεύεται τη Χάρη του Θεού, να γλυκαίνεται από τη γλυκύτητα του Αγίου Πνεύματος. Η εν Χριστώ εμπειρία είναι αυτή που στηρίζει τον Χριστιανό στον αγώνα του να αρέσει στο Θεό. Είναι όμως δυνατόν η αδυναμία μας και ο διάβολος να μας παρασύ­ρουν έτσι, ώστε νόθες και όχι κατά Θεόν εμπειρίες να μας οδηγήσουν σε σφαλερούς δρόμους, σε θολά νερά, αν δεν προσέξουμε.

Ο διάβολος εκμεταλλεύεται την αναζήτηση τέτοιων εμπειριών από μερικούς ανθρώπους και μας παρουσιάζει διάφορα σημεία, τα οποία δεν είναι εκ Θεού, αλλά δικά του, διαβολικά. Γι' αυτόν τον λόγο χρειάζεται νήψη και ταπείνω­ση, η οποία επιτυγχάνεται με υπακοή στον Πνευματικό μας Πατέρα.

Επομένος, η διάκριση των γνησίων χαρισμάτων τού Αγίου Πνεύματος γίνεται κατά τον τρόπο που εκθέσαμε, ενώ ψευδείς πνευματικές εμπειρίες του Θεού έχουν άνθρω­ποι (κατά τον πατέρα Γεώργιο Καψάνη), οι οποίοι νομίζουν ότι από μόνοι τους, με τις δικές τους δυνάμει, σε αιρέσεις, σε θρησκευτικές συναθροίσεις εκτός Εκκλησίας, μπορούν να λάβουν την χάρη του Αγίου Πνεύματος. ¹⁶

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. π. Αλεξίου Καρακαλλινού, «Εν Ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν», σ. 128.

2. Ό.π. σελ. 256.

3. Επιφανίου, Πανάριον, PG 41. 865C.

4. Ό.π. PG, 41, 869Β.

5. π. Αλεξίου Καρακαλλινού «Εν Ειρήνη τού Κυρίου δεηθώμεν» Πρόσκληση στους Πεντηκοστιανούς με ερμηνεία των πνευματικών χα­ρισμάτων, σελ. 39.

6. π. Σεραφείμ Rose, «Η ορθοδοξία και η θρησκεία τού μέλλοντος» σελ. 190.

7. Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, Λόγοι, τ. Γ, Ιερό Ησυχαστήριον, Σουρωτή Θεσ/νικης.

8. π. Ευαγγέλου Πριγκιπάκη, «Η αίρεση των Πεντηκοστιανών», στο www. I-m-patron. Gr

9. Ιερά Μονή Παρακλήτου, «Οι δαίμονες και τα έργα τoυς», σ. 65.

10. Έφ. 4,11.

11. Β' Κορ. 1, 22.

12. Στογιάννου Β. «Η περί τού Αγίου Πνεύματος», σ. 145.

13  Ό.π., σ. 148.

14. Κεσελόπουλου, «Πάθη και αρετές», σελ. 147.

15. Αρχιμ. Γεωργίου Καψάνη, «Εμπειρίες της χάριτος τού Θεού», Απομαγνητοφωνημένη ομιλία στο Στρατώνι Χαλκιδικής 27 Ιανουαρίου 1989.

16. Αρχιμ. Γεωργίου, καθηγουμένου της Ι. Μονής Οσίου Γρηγορίου, «Εμπειρίες της χάριτος τού Θεού», Απομαγνητοφωνημένη ομι­λία στο Στρατώνι Χαλκιδικής την 14ην / 27ην Ιανουαρίου 1989.

*  Ο λόγιος αρχιμανδρίτης Θεόφιλος Λεμοντζής, Δρ. Θ. είναι Αρχιερατικός Επίτροπος Καμπανίας, και μέλος της Συνοδικής επιτροπής επί των Αιρέσεων, με πλούσιο ποιμαντικό, πνευματικό, φιλανθρωπικό και επιστημονικό έργο.

Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον    www.egolpion.com

2 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ  2011 

Read more: http://www.egolpion.com/diakrisi_empeirias.el.aspx#ixzz2lw88c7KA